Çanakkale'nin Ayvacık İlçesi'ne bağlı Behramkale Köyü'ndeki Assos Ören Yeri, gezginlere göre 17. yüzyıldan itibaren dünyada korunmuş en güzel Yunan şehir devleti örneği. Bu yüzden Amerikalılar da Yunan şehir devletlerini araştırmak için Assos'un ideal bir merkez olduğuna karar verip, 1881-1883 yılları arasında antik kente ilk kazıyı gerçekleştirdi.
Assos'ta bugünkü kazılara başkanlık eden Prof. Dr. Nurettin Arslan, son yıllarda yaptıkları kazılarda bu görüşlerin doğru olduğuna ilişkin yeni veriler elde ettiklerini söyledi. Yunanistan'ın Midilli Adası'na en yakın noktada bir liman kenti olan Assos, 1879 yılında kurulan Amerikan Arkeoloji Enstitüsü tarafından ilk kazı merkezi olarak belirlendi.
ABD'liler, Yunanistan ve Türkiye'de başka birçok antik kent bulunmasına rağmen, Yunan şehir devletlerini araştırmak için Assos'un ideal bir merkez olduğuna karar verip, 1881-1883 yılları arasında Assos'ta kazı yaptı. Aradan bir asır geçtikten sonra yeniden kazı çalışmalarının başladığı Assos'ta bugüne kadar ortaya çıkan yeni veriler, antik kentin günümüze dek korunmuş en iyi Yunan şehir devleti örneği olduğunu destekledi. Assos kazılarına 11 yıldır başkanlık eden Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Bölüm Başkanı Prof. Dr. Nurettin Arslan, Assos'u diğer kentlerden ayıran en büyük özelliklerden birinin, Anadolu'da en iyi korunmuş Yunan şehir devleti örneği olması olduğunu vurguladı.
Arslan, "Gezginler 17. yüzyıldan itibaren Assos'un dünyada korunmuş en güzel Yunan şehir devleti olduğunu ifade etmişlerdir. ABD'liler de Yunan şehir devletlerini araştırmak için Assos'un ideal bir merkez olduğuna karar verip 1881-1883 yıllarında burada kazı yaptıklarını görüyoruz. Biz de son yıllarda yaptığımız kazılarda da bu görüşlerin doğru olduğuna ilişkin yeni veriler elde ettik" dedi. Yunan şehir devletlerinde bulunması gereken kamusal alanlar ve yapıların tümünün Assos'ta mevcut olduğunu ve bunların günümüze korunmuş olarak ulaştığını kaydeden Prof. Dr. Nurettin Arslan, şunları söyledi: "Yunan şehir devletlerinde, tanrılar için bir akropolis olması gerekiyor ve üzerinde de bir tapınak olmalı. Bilindiği gibi burada da bir akropolis var ve üzerinde de Athena Tapınağı bulunuyor. Örneğin şehrin dışında bir nekropolisin olması gerekiyor. Arkaik dönemde yapılmış bir cadde ve onun arkasında da Helenistik döneme kadar kullanılmış olan mezarlar var.
Bu da Anadolu'da en iyi korunan şehir devletlerinden bir tanesi. Yine insanların yaşaması için surlarla çevrilmiş şehir merkezine ihtiyaç var. Şehir merkezinin içinde de gençlerin eğitim gördüğü bir gymnasium, yani lise binası olmalı. Şehrin kalbi diyebileceğim Agora'sı, Agora'nın etrafında dükkânlar (stoa), yine Agora'nın bir kenarında şehrin yasalarının işletildiği ve şehrin bağımsızlığını gösteren bir meclis binası, bunun dışında şenlik ve festivallerin yapılabilmesi için bir tiyatrosu bulunmalı. Yunan şehir devleti olarak, ana kara ile bağlantı kurmak için bir limana ihtiyaç var. Bunların dışında da şehri korumak için de güçlü surların yapılması gerekiyor. Saydığımız bütün bu öğelerin tamamı Assos'ta iyi bir şekilde korunmuş olarak günümüze ulaşmıştır."
