Şeker hastalığının ya da bilimsel adıyla "diabetes mellitus"un en önemli iki belirtisi, su içme ve çok idrara çıkma. Ama bir hastalık daha var ki, onun da belirtileri çok su içme ve çok idrara çıkma. Onun da adı "diabetes insipidus".
Latince'de diyabet "sifon, akışkanlık", insipidus da "tatsız, tat vermeyen" demek. Bu nedenle bu hastalığa "şekersiz şeker hastalığı" deniyor.
NEDEN OLUR?
Sağlıklı bir insan günde ortalama 1.5-2 litre, bir şeker hastası ise şekerinin yüksek olduğu durumlarda 3-4 litre su içer ve ona yakın idrara çıkar. Şekersiz şeker hastası ise günde 5-10 litre su içer ve bu miktara yakın da idrarla dışarı çıkarır. Hastalığın en önemli özelliği, vücudun su metabolizmasındaki kontrol sisteminde, böbrekten geri emilim mekanizmasında bir bozukluğun var olması. Normalde vücudun % 60 kadarı sıvı. Bu sıvı dinamiktir, her gün bu sıvıya ağız yoluyla 1.5-2 litre eklenir, bir o kadar da böbreklerden atılır. Bu mekanizmayı beyinde vücuttaki hormonların koordinatörü olan "hipotalamus" tan salgılanan "antidiüretik hormon- ADH" (ya da vasopressin) planlar. Bu hormon, böbreklerden beklenenden fazla sıvı atılmamasını ve vücut sıvılarının geri emilimini sağlar.
Herhangi bir nedenle ADH hormonunun salgısında azalma olması ya da böbreklerde etkisinin bozulması olursa, böbrekler kendisine gelen sıvının geri emilimini engeller. İdrar miktarı 1.5-2 litreden 5-10 litreye çıkar. "Diabetes insipidus"lu hasta da kaybettiği sıvıyı yerine koymak için zorunlu olarak bir o kadar su içer. Şekersiz şeker hastalığı, çocukluk çağlarından itibaren de ortaya çıkabilir. Çocuklarda aşırı idrar ve yatağı ıslatma, ciltte kuruma, ani kilo kaybı, huzursuzluk, bazen ateş, kusma, büyüme gecikmesi bu hastalığı akla getirmeli. Ama çocukta da, büyükte de ortaya çıksa, asıl sorun tıpta hiçbir hastalıkta görmediğimiz düzeyde aşırı su içilmesi ve kovalarla idrara çıkılması.
NOBEL KAZANDIRAN HASTALIK
Şekersiz şeker hastalığı 17. yüzyıldan bu yana biliniyor. Bu hastalığın varlığı ilk kez 1670 yılında Thomas Willis'in notlarında geçiyor. 1913 yılında Farini, beyin arka hipofiz ekstrelerinin hastalığa iyi geldiğini gösterdi. 1955 yılında Vigneaud, "diabetes insipidus"un kesin tedavisini sağlayan "vasopressin" hormonunun sentezini yapıp Nobel Kimya Ödülü'nü kazandı. Şekersiz şeker hastalığının farklı tipleri ve formatları var.
En sık görüleni, "santral tipteki diabetes insipidus". Beyindeki hipofiz bezinde bir tahribat sonucu ortaya çıkar. Kafa travması, beyin ödemine neden olan hastalıklar, hipofiz tümörleri, enfeksiyonları, cerrahi müdahaleler, santral tipte "diabetes insipidus"a neden olur.
