10 soruda Kuzey Irak referandumu

10 SORUDA_KUZEY IRAK REFERANDUMU Kuzey Irak'ta 25 Eylül'de bağımsızlık referandumu konusundaki ısrar sürüyor. Son olarak Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, Erbil'de bölgesel yönetime referandumun iptali için gereken uyarıyı yaptı. Taha Dağlı, Kuzey Irak'taki referandum süreciyle ilgili yaşanan belirsizlikleri sabah.com.tr'ye değerlendirdi. REFERANDUMUN ANLAMI? Kuzey Irak'taki referandumun bağımsızlık ilanı için yapılması planlanıyor. Bunun öncüsü Bölgesel Yönetimin Başkanı Mesut Barzani. Tarih olarak 25 Eylül belirlendi. Kürtler içerisinde bir takım çatlaklar var, ertelensin diyenler, destek vermeyenler var. Ama Barzani yönetimi referandum konusunda ısrarını sürdürüyor. BARZANİ NEDEN ISRARLI? Kuzey Irak bölgesel yönetiminin ekonomik, siyasi ve askeri krizleri var. Barzani'nin başkanlık süresinin dolması, Bağdat'la yaşanan petrol krizi ve bölgedeki diğer Kürt aktörlerin Barzani'ye yönelik tutumları, Erbil yönetiminin bağımsızlık referandumuna gitmesindeki en önemli etkenler olarak görülüyor. DİĞER KÜRTLERİN DESTEK DURUMU NEDİR? Barzani'nin KDP'si dışında Kuzey Irak'ta Talabani'nin KYB ile Goran hareketi en önemli etkin siyasi gruplar. Bunlardan Goran'ın referanduma karşı çıktığı biliniyor. Kuzey Irak genelinde bir bölünmüşlük de söz konusu, 'geç kaldık tam zamanı' diyenlerle 'şu an zamanı değil, ertelenmeli' diyen iki grup var. BAĞDAT'IN TUTUMU NEDİR? Irak'ta merkezi hükümet de referanduma karşı, iptal edilmesini istiyor. Referandum fiili olarak Irak'ın bölünmesinin gerçekleşmesi olacak. IRAK ANAYASASI VE TARTIŞMALI KERKÜK-MUSUL DURUMU? Bağımsızlık referandumu Irak anayasasına aykırı. Ayrıca anayasada tartışmalı bölgeler olarak geçen Kerkük, Musul, Tuzhurmatu gibi Türkmen şehirlerinin ne olacağı hala belirsiz, referandum olur ve bağımsızlık ilanı süreci başlarsa bu tartışmalı bölgeler Irak'ta yeni bir krize yol açabilir. BAĞIMSIZLIK EKONOMİK KRİZE ÇARE OLUR MU? Bağdat, petrol gelirlerinin yaklaşık yüzde 17'sini Erbil'e ödüyor. Bu para bir çok kez ödenmedi ve Erbil'de memur maaşlarıyla ilgili ciddi sıkıntılar yaşandı hala da yaşanmaya devam ediyor. Kuzey Irak'ta özellikle ekonomik sebeplerle, 'kendi petrolümüz varken, ekonomik sıkıntı çekiyoruz, bağımsız olarak bu dertten kurtulalım' şeklinde bir formül üretilmiş durumda. Ancak bunun karşılığında da Kuzey Irak gibi küçük bir bölgenin sınırlı petrol geliriyle bağımsızlığa gitmenin felaket olacağını savunanlar da var. KUZEY IRAK'IN ASKERİ YAPISI? Kuzey Irak'ta Barzani'nin de Talabani'nin de etkin olduğu bölgeler var ve buralarda her ikisine bağlı olan farklı peşmerge grupları, silahlı unsurlar olarak duruyor. Yani Kuzey Irak'ta askeri yapı Peşmergeden oluşuyor ancak tek bir Peşmerge yok. MUSUL OPERASYONU VE PEŞMERGE? Bağımsızlık sürecinin Musul operasyonu sonrası bölgede devam eden terör operasyonları ve askeri gruplar ki bunların içinde Irak ordusu, İran kontrolündeki Haşdi Şabi ve farklı Peşmerge grupları ile PKK teröristleri de var, tüm bunlar arasındaki çatışmaları yoğunlaştırabileceği yönünde de uyarılar yapılıyor hatta Haşdi Şabi ile Peşmerge arasında Musul operasyonundaki çekişmelerin referandum süreci sonrasında Peşmerge'yi direk Haşdi Şabi'nin hedefi haline getireceği şeklinde de değerlendirmeler var. ABD, İRAN VE İSRAİL'İN TAVRI? ABD ilk başlarda destek verirken son süreçte ertelensin çağrıları yaptı. İran karşı çıkıyor, İsrail ise destekliyor. BAĞIMSIZLIK SÜRECİ NASIL İŞLER? Referandum eğer ertelenmez ve 25 Eylül'de yapılır, sandıktan da bağımsızlık için evet çıkarsa, o zaman yeni bir süreç başlayacak. Bu sürecin de en az 2 yıl olacağı hatta 5 yılı bile bulabileceği söyleniyor.