Tarihi Harput Mahallesinde bulunan M.Ö. 3000 yıllarından itibaren yerleşime başlanan ve 8. yüzyılda Urartu Krallığı tarafından surlarla çevrelenen Harput Kalesinde Kültür ve Turizm Bakanlığı, Elazığ Valiliği ve Fırat Üniversitesinin desteğiyle yürütülen restorasyon ve arkeolojik kazı çalışmaları devam ediyor.
Fırat Üniversitesi Eğitim Fakültesi Güzel Sanatlar Bölüm Başkanı Prof. Dr. İsmail Aytaç başkanlığında 11 yıldır yürütülen kazı çalışmaları çerçevesinde UNESCO Dünya Mirası Geçici Listesine bulunan kalede, bu süre zarfı içerisinde birçok tarihi yapı ve 100 binden fazla tarihi eser objesi çıkartıldı. Son olarak kalede yapılan çalışmalarda demir atölyeleri, maden eritme ocakları, cüruf, ok ve mızrak ucu, çivi, nal, mutfak eşyası gibi metal malzemeler bulundu. Buluntulardan elde edilen bilgilere göre kale içerisinde bin yıl önce günümüzdeki gibi bir 'sanayi sitesi' olduğu ve üretilen ürünlerin kale içine ve dışına satıldığı ortaya çıktı.
Konuyla ilgili açıklama yapan kazı başkanı Prof. Dr. İsmail Aytaç," Harput Kalesi'nde son araştırmalarımızda iki burç arasının yaklaşık 1000 yıllık metal ağırlıklı üretim atölyelerinin olduğunu anladık. Buna zamanın Sanayi Sitesi demek pek yanlış olmasa gerek. Özellikle bulunduğumuz mekanda elimde gördüğünüz metal curuflar ve külçeler çıktı. Burada kazılarda mamul ve yarı mamul ürünlerde çıktı. Özellikle ok uçları geri dönüşüm açısından burada geri eritilip mamule dönüştürüldüğünü gören örneklerimiz var. Tabi günlük kullanıma ait eşyalar, mutfak eşyası, metal, nal, çivi en çok çıkan malzemeler bunlar. Bunun yanında mobilya aksamı, tıp aletleri de bu bölgede üretildiğini düşünüyoruz. Kalenin her yerinde bu külçelerden tek tek çıkmıştı ama özellikle bu bölgede yoğun bir külçe elde etmemiz ve çok sayıda atölyenin varlığı bu iki burç arasının üretim bölgesi olduğunu gösterdi bize. Şu an koruma çatısı altında olduğu yerlerde de 25 civarında üretim atölyesi var.
Bulunduğumuz yerde de üç tane üretim tandırı, fırını var. Bu bölgeden tabi gelen ithal malzeme olduğu gibi buradan üretilip bölgeye satılan ürünler olduğunu tahmin ediyoruz. Kalenin özellikle mescit kısmının olduğu bölümde atölyelerin yanında satış dükkanları da yer almakta yani burada üretilen ürünlerin bir kısmı kalenin içinde satışa da sunulmuş. Bu bakımdan bir kültür mirası açısından geçmiş teknolojileri bu alanda sergilemek açısından önemli diye düşünüyoruz. Burayı da ziyarete açtık. Bundan sonra buradan çıkan mamulleri ayrıca burada üretim yapıldığı tahmin ettiğimiz ürünleri metal yapımında kullanılan aletleri bulunduğumuz alanda sergileyeceğiz" diye konuştu.
