Yaz aylarıyla birlikte yıllık izinler de kullanılmaya başlandı. Yıllık ücretli izin çalışanların yasal bir hakkı. Ancak bunu kullanırken bazı kurallara da uymak gerekiyor. Peki neler bunlar? İşte yıllık izinle ilgili tüm sorularınıza cevaplar….
Yıllık ücretli izin bütün çalışanların hem yasadan hem de Anayasa'dan kaynaklanan bir hakkı. Dolayısıyla işverenler çalışanların bu hakkını kullandırmak zorunda. İşveren 'kullandırmıyorum' diyemediği gibi işçi de 'ben kullanmıyorum' diyemiyor. Peki izin ne zaman kullanılacak?
Buna kim karar verecek? Kullanma imkanı olmazsa ne olacak? İzin parası ödenir mi? İşte yıllık izin ile ilgili tüm sorularınıza cevaplar…
*Kimler kaç gün yıllık izin kullanabilir?
Tüm çalışanların yıllık izin hakkı vazgeçilmez bir hak. İşçilerin yıllık izin için en az bir yıl çalışmaları gerekiyor. 1-5 yıl arası çalışanlar en az 14 gün, 5-15 yıl arası en az 20 gün, 15 yıl ve daha fazlası için en az 26 gün izne hak kazanıyor. 50 yaş üstü ve 18 yaş altı çalışanların izinleri 20 günden az olamıyor. Yer altında çalışanların yıllık ücretli izin süreleri dörder gün artırılarak uygulanıyor.
*İşe yeni başlayan biri izin yapabilir mi?
Yasa gereği 1 yılını doldurmayan bir çalışan izin kullanamıyor. Fakat işveren isterse işçilerine 1 yıl dolduktan sonra hak edeceği izin günlerini avans olarak kullandırabilir. Burada iznin tamamı da bir bölümü de kullandırılabilir. Bu tamamen işveren ile işçi arasındaki anlaşmayla gerçekleşiyor. Yasal olarak bir yılı doldurmayan çalışan izin kullanamıyor.
*İzin için gerekli kıdem süresi nasıl hesaplanıyor?
Yıllık izin için gerekli 1 yıl hesaplanırken işyerinde bulunulan tüm zamanlar dikkate alınıyor. Yani deneme süresi de bu 1 yıla dahil ediliyor. Doğum izni gibi yasal izinler de 1 yıllık süre hesabına katılıyor. Kısa çalışma ödeneği süreleri de kıdem süresine ekleniyor.
*Kısmi süreli çalışanların yıllık izni nasıl hesaplanır?
Part-time çalışan işçilerin izin için gerekli 1 yıllık süreleri de işe başladıktan sonra geçen zaman olarak hesaplanır.
Çalışmadıkları günler de bu hesabın içindedir.
Yani ilk işe başladıkları tarihten bu yana 1 yıl geçip geçmediğine bakılır. Kısmi süreli ya da çağrı üzerine iş sözleşmesi ile çalışanlar yıllık ücretli izin hakkından tam süreli çalışanlar gibi yararlanır ve farklı işleme tabi tutulamaz.
*İzin süresinin tamamı mı kullanılıyor? Bölünebiliyor mu?
Yıllık ücretli izin ile ilgili son yapılan düzenlemelerle artık toplam izinler ilk bölümü 10 günden az olmamak üzere istenilen güne kadar bölünebiliyor. Yani çalışanlar isterlerse izinlerini 1'er gün olarak bile kullanabiliyor.
*Yıllık iznin ne zaman kullanılacağına kim karar veriyor?
Çalışanın bu hakkı olmasına rağmen, çalışma düzeni bakımından burada takdir hakkı işverendedir. Yani tüm çalışanlar aynı tarihte izin yapmak isterse burada takdir hakkını işveren kullanıyor. İşyerindeki kıdem ve bir önceki yıl iznini kullandığı tarih dikkate alınarak öncelikler belirlenebiliyor. Yıllık izinler, Yıllık Ücretli İzin Yönetmeliği'nde belirtilen usul ve esaslara göre yürütülür.
İşveren işyerinde yürütülen işin nitelik ve özelliğine göre yıllık ücretli izinlerin belirli dönemlerde kullanılmasına ilişkin düzenleme yapabilir. Bu durum işverenin işyerini yönetim hakkından kaynaklanıyor. Bu tarihler karşılıklı anlayış ile çözülüyor.
*Tamamı ya da bir kısmı kullanılmayan izin yanar mı?
İzin hakkının yanması söz konusu değildir. Çeşitli sebeplerle kullanılmayan izinler ya sonraki dönemde kullandırılır ya da iş akdinin feshedilmesi sırasında son maaştan parası ödenir. Bu ödeme tazminat alınıp alınmasına bağlı olmadan yapılır.
*İzindeyken maaş eksik mi ödenir?
Yıllık izinler ücretli izinlerdir. Çalışana maaşı ve sigorta primleri tam olarak ödenir. Dolayısıyla maaştan bir eksilme yapılamaz.
*Gazetecilerin izin süresi nasıl belirlenir?
Gazeteciye en az 1 yıl çalışmış olmak şartıyla 4 hafta izin kullandırılıyor. Meslekte hizmeti 10 yıldan yukarı olan bir gazeteciye, 6 hafta ücretli izin veriliyor. Gazetecinin kıdemi diğer çalışanlardan farklı olarak aynı kurumdaki hizmetine göre değil, meslekteki hizmet süresine göre hesaplanıyor.
*İzin parası istenilen zaman alınır mı?
İşçi 'ben izin kullanmayayım parasını alayım' diyemiyor. Dolayısıyla izin yerine para alınamıyor. Ancak eğer kullanılamayan izinler var ise işçi ayrılırken son maaş üzerinden hesaplanıp parası ödeniyor. İzin ücreti hesaplanırken 1 tam yıl hesaba katılır.
1 yıldan eksik süreler dikkate alınmaz. Örneğin, 1 yıl 8 ay çalışan bir işçi için izin ücreti 1 yıl üzerinden belirlenir. İşçiye ödenecek miktar son çıplak ücreti ile hesaplanır. Brütten yapılacak hesaplamalarda yasal prim ve vergi kesintileri düşülür. Yani net ücret olarak ödenir.
