Küresel ısınma, salgın hastalıklar, Rusya- Ukrayna savaşı, uluslararası arenadaki gıda milliyetçiliği söylemlerini artırdı. Jeopolitik riskler, artan maliyetler, tarım ve gıdada tekelleşme eğilimleri de başlayınca tüm ülkeler bu yeni dünya düzeninde birtakım önlemler almak zorunda kaldı. Türkiye de tarım ve orman sektöründe devrim niteliğinde düzenlemeler yaptı. 'Üretimin Yüzyılı'nda; doğal kaynakların etkin kullanımını gözeten, ileri teknolojiye dayalı, verimli, altyapısı güçlü, rekabet gücü yüksek, sürdürülebilir bir üretim amaçlandı.
PLANLI ÜRETİM DÖNEMİ
Tarımsal ürün arzının sürdürülebilirliği için ilk olarak tarımsal üretim planlaması yapıldı. 81 ilde üreticiler, üretici temsilcileri, sivil toplum kuruluşları, kamu ve üniversiteler üç yıllık planlı üretimi belirledi. Yeni sistem ile birlikte stratejik ürünlerin en uygun yerde üretilmesi, üreticilerin pazarlama imkânlarının geliştirilmesi ve verimlilik artışı sağlanması hedefleniyor. Böylece üretici korunup, güçlendirirken, tüketicinin de daha uygun şartlarda gıdaya erişmesi sağlanacak.
SÖZLEŞMELER HAZIRLANDI
Üretim planlamasının önemli araçlarından biri olan sözleşmeli üretimin yaygınlaştırılması için düzenlemeler yapıldı. Tüm tarafları güvence altına alan tip sözleşmeler hazırlandı. Sözleşmeli Üretim Kayıt Sistemi kuruldu, tarafların riskini azaltmak için sigorta şartı getirilmiş, anlaşmazlıkların hızlı ve etkin çözüme kavuşturulması için arabuluculuk sistemi oluşturuldu.
HERKES KAYIT ALTINDA
Kayıtlılığı artırmak için Çiftçi Kayıt Sistemi'nde değişiklik yapıldı. Mülkiyet ve miras sorunları sebebiyle kayıt olamayan çiftçilere, sisteme kayıt imkânı sağlandı ve desteklerden mahrum kalan üretici kalmadı. İşlenmeyen tarım arazilerinin üretime kazandırılması için üst üste iki yıl süreyle işlenmeyen arazilerin, kira bedellerinin arazi maliklerine ödenmesi koşuluyla, tarımsal üretim amaçlı kiralanması sağlanacak.
ORGANİZE TARIM BÖLGELERİ KURULUYOR
Toprak kaynaklarının korunması ve sürdürülebilir kullanımının sağlanması amacıyla ilan edilen büyük ova koruma alanları artırıldı. Toplamda 9.3 milyon hektar alanda 440 büyük ova koruma alanı ilan edildi. Jeotermal kaynakların yanı sıra, rüzgâr, güneş ve biyokütle gibi yenilenebilir enerji kaynaklarının da kullanılacağı Organize Tarım Bölgeleri (OTB) hızla yaygınlaşıyor. 41 ilde 60 OTB'nin yatırım süreci hızlandırıldı. Aydın-Efeler ve Denizli-Sarayköy Organize Tarım Bölgeleri'nde üretime başlandı. Kırsal ekonomik yatırım ve ekonomik altyapı projelerine ağırlık verilerek, üretime değer katıldı, istihdam oluşturuldu ve gıda kayıplarının azaltılmasına katkı sağlandı. Kırsal dezavantajlı bölgelerde yürütülen dış kaynaklı kırsal kalkınma projelerine hız verilerek küçük aile işletmelerine sağlanan destekler ve gelir getirici faaliyetler artırılmıştır. Kırsal Kalkınma Yatırımlarının Desteklenmesi Programı (KKYDP), Avrupa Birliği Kırsal Kalkınma Programı (IPARD), Kırsalda Uzman Eller Projeleri ile hibe ve destekler verildi. Yüzde 50 hibe destekli KKYDP ile 2023'te 495 projeye 647.8 milyon TL hibe ödemesi yapıldı, bu hibeler sayesinde 1.22 milyar TL yatırım gerçekleştirildi. 2 bin 84 kişiye istihdam sağlandı. Tarım ve Kırsal Kalkınmayı Destekleme Kurumu'nca (TKDK) 2023'te işlemleri tamamlanan 3 bin 375 projeye 3 milyar TL hibe ödemesi yapıldı, bu hibeler sayesinde 5.9 milyar TL yatırım gerçekleştirildi ve 10 bin 300 kişiye istihdam sağlandı.
ÇİFTÇİYE FİDAN-FİDE DESTEĞİ
Yerli tohumculuğu ve fidancılığı geliştirmek için sertifikalı tohum kullanan üreticilere 2023'te 23 ilde 676 çiftçiye 72.570 dekar alan için 1.9 milyon TL, sertifikalı fidan/fide kullanan üreticilere, 69 ilde 3.307 çiftçiye 70.695 dekar alan için 16.9 milyon TL destek verildi. Araştırma kurumları 2023'te tarla bitkilerinde 42, bahçe bitkilerinde 22 adet yerli ve milli tohumluk çeşidi geliştirdi. Üretilen sertifikalı tohumluk çeşidinin yüzde 40'ı bu tohumlardan oluşuyor. Ata Tohumu Projesi kapsamında, farklı türlerde 37 adet yerel çeşit araştırma enstitüleri adına tescil ettirildi. Ar-Ge çalışmalarıyla yumurta tavukçuluğunda 4 damızlık hat geliştirildi. Tarımsal üretimin geleceğinin teminatı olan 318 bin genetik materyal, gen bankalarında korunuyor. Kuraklığa, soğuğa ve hastalıklara dayanıklı tohum çeşitleri geliştiriliyor.
6.9 MİLYAR DOLAR DIŞ TİCARET FAZLASI
Tarım ve gıda ürünleri ihracatı 2023'te 31 milyar dolar, ithalatı ise 24.1 milyar dolar oldu. Böylece, dış ticaret fazlası 6.9 milyar dolar olarak gerçekleşti. Üreticilere 2023'te 63.4 milyar TL nakit hibe tarımsal destek sağlandı. Bitkisel üretimde 2023'te tarla bitkileri üretimi 77.7 milyon ton, meyve üretimi 27.4 milyon ton ve sebze üretimi 31.8 milyon ton olmak üzere, toplam üretim miktarı 136.9 milyon ton olarak gerçekleşti. 2023'te 16.6 milyon büyükbaş, 52.4 milyon küçükbaş hayvan varlığına ulaşıldı. Toplam kanatlı hayvan sayısı 373.8 milyon, arılı kovan sayısı ise 9.2 milyon adet olarak gerçekleşti. Su ürünleri yetiştiricilik (avcılık ürünleri hariç) üretimi, 2023'te 550 bin tona ulaştı. Su ürünleri ihracatı ise 1.7 milyar dolar olarak gerçekleşti.
58 MİLYON DOZ ŞAP AŞISI
Hayvanları bulaşıcı hayvan hastalıklarına karşı korumak için aşılama ve eradikasyon programları uygulanıyor. Şap, bruselloz, şarbon gibi hastalıklara karşı koruyucu aşılamaların büyük bir kısmı aşı bedeli alınmadan yapılıyor. Hayvan hastalıklarıyla mücadelede kapsamında geçen yıl toplam 58 milyon doz şap aşısı üretildi ve 40 milyon dozu uygulandı. Hayvan aşı ve ilaçların testleri ile kalite kontrollerinin yapılacağı, uluslararası nitelikte, akredite ve entegre Veteriner Tıbbi Ürün Kontrol Merkezi kurma çalışmaları sürüyor.
SİGORTA KAPSAMI GENİŞLEDİ
Doğal afetlerin, tarımsal üretimi olumsuz etkilememesi için tarım sigortalarının kapsamı genişletildi. Katılım sigortacılığı ve gelir koruma sigortası gibi yeni uygulamalar hayata geçirildi. Tarım sigortası uygulaması kapsamında 2023'te 3.1 milyon adet poliçe düzenlendi, 8 milyar TL hasar tazminatı ödendi. 2023'te gelir koruma sigortasında Konya ili genelinde buğday ürününde 132 üreticiye 574 adet devlet destekli tarım sigortası poliçesi düzenlendi ve 17 bin 336 dekar alan sigortalandı.
