Türkiye'nin kanayan yarası Emeklilikte Yaşa Takılanlar (EYT) sorununa köklü neşter vuruldu. EYT problemini gündemden kaldıracak tarihi reformla hizmet ve prim ödeme gün sayısını dolduran ancak yaş haddi için bekleyen yaklaşık 2 milyon 250 bin vatandaş emekli olacak. Böylece, 8 Eylül 1999'dan önce sigortalı olan kadınlar 20, erkekler ise 25 yıl fiili hizmet süresini ve 5.000 prim günü sayısını tamamlamış olmaları kaydıyla emekli aylığına hak kazanacak. Örneğin, 1999 yılında 18 yaşında işe başlayan ve 20 yıl kesintisiz prim ödeyen bir kadın çalışan, 25 yıllık sürenin sonunda bir erkek çalışan emekli dilekçesini verebilecek. Ancak, bu kapsamda bulunanların sayısının sınırlı olduğu, EYT ortalamasının 49.9 yaş olduğu hesaplandı.
YAŞ SINIRI YOK, KADINDA 20, ERKEKTE 25 YIL: Başkan Recep Tayyip Erdoğan, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Bilgin ve Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati ile yaptığı EYT toplantısının ardından milyonların beklediği müjdeli haberi duyurdu. Toplantıda Bakan Nebati, EYT düzenlemesinin bütçe maliyetini anlatırken, Bakan Bilgin de, yaş seçeneklerini de içeren formüllere ilişkin kapsamlı bir sunum yaptı. Cumhurbaşkanı Erdoğan ise "Bu sorunu kökten çözüp, masadan kaldıralım" mesajı vererek yaş sınırı tartışmalarına noktayı koydu.
KADINLARDA 20, ERKEKLERDE 25 YIL
YASA TEKLİFİ MECLİS'E GELİYOR: Başlangıç tarihi olarak ifade edilen 8 Eylül 1999, 5.000 prim günü, kadınlarda 20 yıl, erkeklerde 25 yıl şartı değişmedi, kısmi emeklilik yolu da açık tutuldu. Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın açıklamasının ardından AK Parti grubu EYT yasa teklifini Meclis'e sunulacak. Yasal düzenlemenin yürürlüğe girmesiyle yeni yılda yüzbinlerce çalışana emeklilik yolu açılacak.
EYT YASASI KİMLERİ KAPSAYACAK?: Emeklilik sigortası girişi 8 Eylül 1999 tarihinden önce olan kişiler EYT kapsamında yer alacak. Prim günü ya da sigortalılık süresi eksik olanlar, bunu tamamladıktan sonra emekli olmak için başvurabilecek. Primini doldurup sigortalılık süresini doldurmayanların beklemesi gerekecek.
SİGORTA KOLU, KIDEM AYIRIMI YOK: EYT'de SSK, Bağ- Kur, Emekli Sandığı'nı içeren sigorta kolları ayırımı söz konusu olmayacak. Emeklilikte yaşa takılanlar mevcut sisteme göre kıdem tazminatı alacak. Emekli olan çalışanlar son işyerindeki çalışma süresi için kıdem tazminatı alacak. Her bir çalışma yılı için 30 günlük ücreti tutarında kıdem tazminatı verilecek.
KIDEM ÖDEMESİ İŞÇİYE YAPILACAK: İşverenlerin kıdem tazminatı ödemesi için Hazine destekli Kredi Garanti Fonu kefaletiyle sunulacak destek banka limitlerinden düşmeyecek. Kıdem tazminatı ödemesi sırasında verilecek bu destek işveren adına ama ödeme doğrudan işçiye yapılacak. Emekli olup çalışmaya devam eden işçiler için de mevcut çalışanlarda olduğu gibi 5 puanlık prim desteği verilecek.
EYT'LİLER NE KADAR AYLIK ALACAK?: Emekli aylığının miktarı kişiye özel olacak. Başvuru yapıldığında üç dönem için ayrı ayrı "tam aylık" hesabı yapılacak. Ardından her bir dönemdeki çalışma süresi toplam prim gününe bölünerek o dönem için "kısmi aylık" tutarı belirlenecek. Emeklilikte yaşa takılanlar için maaş hesaplamasında; 1999 yılı öncesi, 1999-2008 yılları arası, 2008 yılı sonrası önemli. Bu üç dönemdeki hesaplamalar yapıldıktan sonra EYT için aylık hesaplaması yapılacak.
BORÇLANMA HÜKÜMLERİ DEĞİŞMEYECEK: EYT düzenlemesiyle İş Kanunu'ndaki borçlanma hükümleri değişmeyecek. Uzun vadeli sigorta öncesi yapılan askerlik, staj sonrası doğum sigorta başlangıcını öne çekebilecek. Staj yapılan süre ile uzun sigorta koluna geçiş arasında yapılan doğumlar, işe başlamadan önce yapılan askerlik için yapılan borçlanmalar sigorta başlangıç tarihini öne çekecek. EYT için emeklilikte, 30 güne ihtiyaç varsa doğum, askerlik borçlanmasında bir ayı borçlanabilecek. Farklı sigortalılık statüsünde ödenen primler birleştirilerek toplam hizmet süresi üzerinden emekli olunabilecek.
EYT MAAŞ HESABINDA NEYE BAKILACAK?: EYT maaş hesaplaması yapılırken, "Çalışanın aylık kazancı, çalıştığı yıl, yaşının dolmasını beklerken ödediği fazladan prim, çalışma süresine ara verip vermediği, çalışma süreleri" göz önüne alınır.
EYT'Lİ OLUP ÇALIŞANLARIN MAAŞI ARTAR MI?: Ücretlerin brüt veya net olarak belirlenmesine göre farklılaşabilir. Ücreti kıdem tazminatı tavanına yakın şekilde artmışsa emekli aylığı olumlu olarak etkilenir.
TAŞERONA ZORUNLU EMEKLİLİK YOK
Taşeron işçiler içinde emekli olmak istemeyenler için ayrı bir geçiş çalışması yapılacak. EYT kapsamında emekli olanlar işveren isterse işe devam devam edebilecek. Emeklilik için işçinin istifası durumunda işçi ile işveren arasındaki özel hukuk ilişkisiyle bitiyor. İşveren isterse bir bölüm çalışanla devam edebilir, isterse emekliliğe hak kazananların tamamını tutar.
EYT İÇİN FAZLA MESAİ NASIL HESAP EDİLECEK?
Fazla mesai için yürürlükte olan mevzuattan herhangi bir farklılık yok. EYT'li olmak fark ettirmiyor. Fazla mesai düzenlemesinin EYT ile bir ilgisi yok. Fazla mesai yapan da yapmayan da bu değişiklikten eşit şekilde yararlanır.
EYT İÇİN İSTİFA ETMEK GEREKİYOR
Evet, EYT düzenlemesi sonrasında gerekli sigortalılık ve prim koşullarını yerine getiren kişiler, emekli olmak isterlerse muhakkak "emeklilik sebebiyle istifa" etmek zorundadırlar. İşyerinin de işten çıkışı "emeklilik sebebiyle istifa" kodundan SGK'ya bildirilmesi gerekiyor. Hem çalışayım hem de emekli aylığımı aynı anda bağlatayım gibi bir sistem bulunmuyor. Mevzuatta böyle bir talebin yeri yok.
