Küresel alanda talebin her geçen yıl arttığı doğal gaz, fosil yakıtlar arasında daha az karbon salımı yaptığı için tercih edilen enerji kaynakları arasında yer alıyor.
Dünya genelinde enerji talebinde petrol ve kömürden sonra 3. sırada yer alan enerji kaynağı olarak öne çıkan doğal gazın üretim ve tüketiminde her yıl ilerleme kaydediliyor.
Uluslararası Enerji Ajansının (IEA) raporundan derlenen verilere göre, doğal gaz, son on yılda en hızlı büyüyen fosil yakıt oldu. 2015 yılından bu yana talep her yıl ortalama yüzde 2'den fazla artarak, 2024 yılında 4 trilyon 300 milyar metreküp seviyesine ulaştı.
Küresel doğal gaz üretimi geçen yıl 4 trilyon 300 milyar metreküp olarak gerçekleşti. Bu miktarın yaklaşık 4'te biri ticarete konu olan boru gazı veya sıvılaştırılmış doğal gaz (LNG) formunda ithalatçı ülkelerin piyasasına giriyor. Dünyada savaşlara, deniz rotalarındaki kriz ve risklere rağmen doğal gaz ticareti giderek büyüyor. Söz konusu büyümenin desteklenmesi için sondajlarda yeni yöntemler ile doğal gazın farklı çeşitleri devreye alınıyor.
ÜRETİMİ ARTIRMAK İÇİN YENİ YÖNTEMLER VE GAZ TÜRLERİ TERCİH EDİLİYOR
Çıkarılma şekli ve yapısına göre birçok çeşidi bulunan doğal gazda mevcut durumda en fazla üretim geleneksel yöntemlerle yapılıyor. Kara ve deniz sahalarında sondaj yöntemleriyle yapılan üretim, bugün küresel doğal gaz üretiminin yaklaşık yüzde 70'ini oluşturuyor.
Geriye kalan yüzde 30'luk kısmı ise geleneksel olmayan doğal gazlar oluşturuyor. Bunlar arasında sıkı kum taşı ve kireç taşından çıkarılan "sıkı gaz", kömür damarlarında biriken "metan gazı", kaya çatlatma yöntemiyle çıkarılan "kaya gazı" ve kömürden belli yöntemlerle dönüştürülen gazlar yer alıyor.
DOĞAL GAZ ÜRETİMİNDE BÜYÜME DENİZLERDE BAŞLADI
Geleneksel kara doğal gaz üretimi, 2000'den bu yana yaklaşık 1 trilyon 800 milyar metreküp seviyesinde istikrarlı seyir gösterdi. Buna karşılık, geleneksel deniz doğal gaz üretimi düzenli olarak arttı. 2015'ten bu yana her yıl ortalama 30 milyar metreküp artarak 2024'te yaklaşık 1 trilyon 300 milyar metreküp seviyesine ulaştı. Bu artış büyük ölçüde Orta Doğu'da, özellikle İran ve Suudi Arabistan'daki gelişmelerin yanı sıra Avustralya'daki üretimle yaşandı.
Yeni üretim teknikleri ve gaz çeşitlerine rağbet arttıkça bu alanda yapılan üretimler de arttı. 2024'te 300 milyar metreküpten fazla "sıkı gaz" üretildi ve bu üretimin yaklaşık yüzde 70'i Kuzey Amerika'da gerçekleşti. Kömür yatağı metanı üretimi, 2024'te yaklaşık 85 milyar metreküp oldu. Bunun yüzde 50'si Avustralya, yüzde 20'si ABD, yüzde 20'si Çin tarafından üretildi.
Kaya gazı üretimi de 2010'da yaklaşık 150 milyar metreküp seviyesindeyken, sonraki yıllarda hızla artarak 2024'te 940 milyar metreküpe ulaştı. 2024'te üretilen küresel kaya gazının yaklaşık yüzde 90'ı ABD'den geldi. Kanada, Arjantin ve Çin'de ise küçük fakat artan miktarlarda üretim gerçekleşti.
2024'te 20 milyar metreküpün biraz altında kömürden dönüşen gaz üretildi ve bunun tamamı Çin'de gerçekleşti.
KÜRESEL DOĞAL GAZIN YAKLAŞIK YÜZDE 12'Sİ PETROL SAHALARINDA ÜRETİLİYOR
Doğal gazda bir diğer önemli ayrım ise gazın üretildiği sahaya göre yapılıyor. Eğer gaz petrol sahasında üretiliyorsa bu eş üretimli gaz, sadece gaz sahasından üretiliyorsa bu da bağımsız doğal gaz kategorisinde yer alıyor. Küresel doğal gazın 2024'te 550 milyar metreküpü eş üretimli gaz kategorisinde yer alarak petrol sahalarında üretildi.
IEA raporuna göre, eş üretimli doğal gazın üretim maliyeti çoğunlukla petrol üretim altyapısının zaten mevcut olması nedeniyle düşük kalırken, gaz işleme, taşıma konusunda yeterli altyapısı bulunmayan ülkeler bu gazı piyasaya vermeden yakma yöntemine gidiyor.
GAZ ÜRETİMİNİN LİDERLERİ VE ÜRETİMLERİ
Küresel doğal gaz üretiminde en fazla gazı üreten ülkeler, ABD, Rusya, İran, Katar ile Avustralya olurken Çin de son yıllarda öne çıkmaya başladı. 2012'de dünyanın en büyük doğal gaz üreticisi olan ABD, 2024'te 1 trilyon 70 milyar metreküp seviyesinde gaz üretti. Bu miktar küresel üretimin yaklaşık dörtte birini oluşturuyor.
Rusya ise 2024'te 660 milyar metreküp üretimle ikinci sırada yer aldı. Rusya'nın üretimi ağırlıklı olarak geniş kara geleneksel doğal gaz sahalarından geliyor. 2021'de Rusya'nın üretimi neredeyse 780 milyar metreküp seviyesine ulaşmıştı. Ancak Ukrayna'ya yönelik işgalin ardından Avrupa'ya ihracattaki sert düşüş sebebiyle üretim geriledi.
Orta Doğu ülkeleri ise küresel doğal gaz üretiminin yaklaşık yüzde 15'ini sağlıyor. 2024'te İran 275 milyar metreküp, Katar ise 170 milyar metreküp gaz üretti ve Orta Doğu bölgesinin en büyük iki üreticisi oldular. Her iki ülke de geçen asır devreye giren dünyanın en büyük gaz sahaları durumundaki Kuzey Sahası (Katar) ile Güney Pars (İran) sahasından üretim yapıyor. Türkmenistan'daki süper dev Galkınış doğal gaz sahası da bu sahalar arasında bulunuyor.
Çin, doğal gaz üretimini 2010 ile 2024 arasında 95 milyar metreküpten 240 milyar metreküpe çıkararak iki kattan fazla artırdı. Bu artış, kara geleneksel havzalarındaki üretimin artması ve geleneksel olmayan üretimdeki sıçramadan kaynaklandı. 2024'te Çin yaklaşık 70 milyar metreküp kaya gazı ve sıkı gaz, 20 milyar metreküp kömürden gaz ve 15 milyar metreküp kömür yatağı metanı üretti.
Avustralya da son 15 yılda doğal gaz üretimini üç katına çıkararak 2024'te 160 milyar metreküp seviyesine ulaştı. Bu artış, North-West Shelf ve Gorgon gibi büyük geleneksel deniz doğal gaz sahalarının geliştirilmesinin yanı sıra, Queensland'de kömür yatağı metanı üretiminin artmasıyla gerçekleşti.
Dünyada çoğu ABD, Rusya ve Katar'da bulunan yaklaşık 40 süper dev doğal gaz sahası, küresel doğal gaz üretiminin üçte birini sağlıyor. Bu ülkelerin her birinde, süper dev doğal gaz sahaları toplam ulusal üretimin yarısından fazlasını oluşturuyor. ABD'de buna Marcellus ve Haynesville gibi süper dev geleneksel olmayan gaz sahaları da dahil.
2000'den bu yana küresel doğal gaz üretimi, yaklaşık olarak süper dev sahaların yüzde 33-41'i, dev sahaların yüzde 30-37'si ve petrol sahalarının yüzde 11-14'ü tarafından sağlandı. Kalan üretim ise büyük ve küçük doğal gaz sahalarından geldi.
Dünya genelinde keşfedilen ancak henüz üretime başlamayan doğal gaz rezervleri 40 trilyon metreküpe ulaşırken, bu kaynakların geliştirilmesiyle, 2050'ye kadar arz dengesine yaklaşık 1 trilyon 300 milyar metreküp doğal gaz ekleyebileceği hesaplanıyor.