Nadir toprak elementleri veya mineralleri (NTE) geleceğin teknolojilerinde kritik rol oynayacak. Nadir toprak elementleri cam ve seramik sanayi, metalürji sanayi, lazer üretimi, mıknatıs üretimi, petrol katalizörü ve ileri teknoloji cihazların üretiminde yaygın olarak kullanılıyor. NTE; havacılıktan uzay araştırmalarına, savunmadan biyotıbba kadar uzanan endüstrilerde elzem olduğundan, yeni teknolojilerin uzun vadeli sürdürülebilirliği için çok önemli. Nadir toprak elementlerin az miktar kullanımı, ürünün kalitesini önemli ölçüde artırıyor. Yüksek teknoloji ürünlerinde kullanım miktarı az olmasına rağmen, birim performansa etkisi yüksek oluyor. Örneğin bir cep telefonunda sekiz adet nadir toprak elementi kullanılıyor. Bir telefonda kullanılan nadir toprak element miktarı az olmasına rağmen kullanıcı sayısı hızla arttığı için NTE'nin önemi de artıyor.
ÇİN'DEN SONRA İKİNCİYİZ
Nadir toprak elementleri, ülkelerin ekonomik güçleriyle birlikte siyasi güçlerine de etki ediyor. Dünyanın en geniş nadir toprak yatakları Çin'de. Çin, NTE endüstrisinde büyük rol oynuyor. En geniş dördüncü NTE rezervi ise Rusya'da. Bu iki ülke, dünyanın bilinen NTE rezervlerinin yüzde 57'sini oluşturunca gelecekte Batı ülkelerine karşı bu rezervlerini baskı aracı olarak kullanmalarından endişe ediliyor.
TÜRKİYE'NİN POTANSİYELİ
Türkiye ise NTE konusunda son rezervleriyle özellikle Batı ülkelerinin dikkatini çekiyor. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı geçtiğimiz yıl Eskişehir Beylikova'da 694 milyon tonluk nadir toprak elementleri rezervi keşfetti. Bunun dünyada Çin'in 800 milyon tonluk rezervinin ardından ikinci en büyük rezerv olduğu belirtiliyor. Yeni keşfedilen rezervler Türkiye'nin stratejik önemini de artırıyor. NTE rezervleri Türkiye'nin elini güçlendirirken aynı zamanda ekonomik açıdan da avantaj sağlaması kaçınılmaz. Uzmanlara göre Türkiye'nin maden potansiyeli göz önüne alındığında, doğru stratejilerle maden kaynaklarının etkili bir şekilde değerlendirilmesiyle ekonomik kalkınmada önemli adımlar atılabileceği görülüyor. Doğal kaynakların sürdürülebilir bir şekilde yönetilmesi ve geri dönüşüm uygulamalarının artırılması, Türkiye'nin kritik madenlere olan bağımlılığını azaltarak ekonomik güvenliğini artırabilir.
DÜNYANIN 'NADİR SAVAŞI'
Uzmanlara göre artık küresel ekonomik savaşlarda nadir toprak elementleri öne çıkıyor. Küresel iklim değişikliğiyle mücadele kapsamında gelişmiş ülkelerce uygulanan "yeşil ekonomik/teknolojik büyüme" politikaları sebebiyle uluslararası sürtüşmeler artıyor. Türkiye Madenciler Derneği (TMD) Çevre Koordinatörü Dr. Caner Zanbak, Japonya'nın Çin balıkçı teknelerini esir alması gerekçesiyle 2010'ların başında Çin'in nadir toprak elementleri (NTE) ihracatını yasaklamasıyla tetiklenen küresel hammadde ticareti çekişmelerinin gelişmiş ülkeler arasında devam ettiğine dikkati çekiyor. Zanbak, 10 Ekim 2022'de ABD yönetiminin çip endüstrisine milyarlarca dolar sübvansiyon verirken, Çin'in yarı iletken endüstrisini sekteye uğratmaya yönelik bir dizi kapsamlı kural yayınladığını aktarıyor.
SAKARYA DOĞALGAZ SAHASI'NIN TARİHİ KEŞFİ KADAR DEĞERLİ
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Alparslan Bayraktar, nadir toprak elementlerinin çip üretiminde, depolama teknolojilerinde, batarya teknolojilerinde ve güneş enerjisi hücrelerinin yapımında kullanıldığını ve söz konusu kaynakların Sakarya Gaz Sahası keşfi kadar değerli ve stratejik olduğunu belirtiyor. Kritik minerallerin enerji dönüşümünde önemli rolü olduğuna değinen Bayraktar, ham maddenin işlenmesi ve saflaştırılması teknolojisi üzerinde çalışmalar yürütüldüğünü ifade ederken geçtiğimiz günlerde bu konunda Çin'e bir ziyaret de yaptı. Türkiye'de ciddi rezerv bulunduğuna işaret eden Bayraktar, "Teknolojiyi kullanarak saflaştırmak ve nihai ürüne dönüştürmekle alakalı çalışmalarımız devam ediyor. Madenlerin çıkarılması, saflaştırılması ve işlenmesi ciddi yüksek teknoloji gerektiren bir iş" derken Çin ziyareti sırasında nadir elementlerle ilgili işbirliği anlaşmasın imza atmıştı.
ELEKTRİKLİ OTOMOBİL MADENLE ÇALIŞIYOR
Madenler, elektrikli araçların önemli bir parçası ve çok önemli. Elektrikli araçların üretiminde kullanılan nadir elementler günümüzde daha da önemli. Çünkü; elektrikli araç sayısı bugün itibariye 'fosil yakıt araçlara göre' çok düşük olsa da elektrikli araç üretim ve satışlarındaki artış hızı dikkate alındığında çok büyük bir yeni pazar söz konusu. Bu pazara da şimdiden hazırlanmak gerekiyor. Peki, hayatımızda yer almaya başlayan elektrikli araç üretimlerinde hangi madenler kullanılıyor.
