Türkiye İstatistik Kurumu, 2023 yılına ilişkin "Küçük ve Orta Büyüklükteki Girişim İstatistikleri"ni açıkladı. Açıklanan verilere göre, Türkiye'de 250 kişiden az yıllık çalışan istihdam eden ve yıllık net satış hasılatı veya mali bilançosundan herhangi biri 500 milyon lirayı aşmayan girişimler KOBİ olarak tanımlanıyor.
Sanayi ve hizmet sektörlerinde faaliyet gösteren 3 milyon 713 bin girişim KOBİ sınıfına girerken bu kuruluşlar 2023 yılında toplam girişim sayısının yüzde 99,7'sini oluşturdu. Buna karşılık, istihdamın yüzde 70,5'ini, personel maliyetinin yüzde 47,9'unu, cironun yüzde 47,4'ünü, üretim değerinin yüzde 41,6'sını ve faktör maliyetiyle katma değerin yüzde 40,1'ini söz konusu işletmeler kaydetti.
Ekonomik faaliyetlerin istatistiki sınıflamasına (NACE Rev.2) göre, 2023 yılında KOBİ'lerin yüzde 36,1'i toptan ve perakende ticaret, motorlu kara taşıtlarının ve motosikletlerin onarımı, yüzde 15,2'si ulaştırma ve depolama, yüzde 12,3'ü imalat sanayisi sektörlerinde faaliyet gösterdi.
Geçen yıl toptan ve perakende ticaret, motorlu kara taşıtlarının ve motosikletlerin onarımı faaliyetlerindeki KOBİ istihdamının toplam KOBİ istihdamı içindeki oranı yüzde 26,5 olurken personel maliyeti için bu oran yüzde 22,9, ciroda yüzde 53,2, faktör maliyetiyle katma değerde yüzde 24,8 ve üretim değerinde yüzde 15,6 olarak gerçekleşti.
ORTA ÖLÇEKLİ GİRİŞİMLERDE ÇALIŞAN BAŞINA KATMA DEĞER 615 BİN LİRA OLDU
KOBİ girişimleri için 2009 yılında çalışan başına ortalama katma değer 15 bin lira iken 2023 yılında bu değer 296 bin lirayı buldu. KOBİ grupları içinde 2009 ve 2023 yılları için en yüksek çalışan başına katma değer sırasıyla 29 bin lira ve 615 bin lira ile orta ölçekli girişimlerde gerçekleşirken aynı yıllar için bu değerler küçük ölçekli girişimler için sırasıyla 19 bin lira ve 341 bin lira, mikro ölçekli girişimler için ise 8 bin lira ve 111 bin lira olarak hesaplandı.
2009 yılında KOBİ girişimleri için çalışan başına ortalama personel maliyeti 8 bin lira iken 2023 yılında 149 bin lira oldu. KOBİ grupları içinde 2009 ve 2023 yılları için en yüksek çalışan başına personel maliyeti sırasıyla 15 bin lira ve 255 bin lira ile orta ölçekli girişimlerde gerçekleşirken aynı yıllar için bu değerler küçük ölçekli girişimler için sırasıyla 11 bin lira ve 185 bin lira, mikro ölçekli girişimler için ise 4 bin lira ve 75 bin lira olarak kayıtlara geçti.
İmalat sanayisindeki 3 bin 475 KOBİ yüksek teknoloji sınıfında üretim yaptı. İmalat sanayisindeki KOBİ'ler teknoloji düzeylerine göre sınıflandırıldığında, yüzde 55,6'sı düşük teknoloji sınıfında üretim yaparken büyük ölçekli girişimlerde bu oran yüzde 43,6 oldu.
KOBİ büyüklük gruplarına göre incelendiğinde, mikro ölçekli girişimlerin yüzde 56,7'si düşük teknoloji sınıfında üretim yaparken yüzde 31,9'u orta-düşük teknoloji, yüzde 10,7'si orta-yüksek teknoloji ve yüzde 0,7'si yüksek teknoloji sınıfında üretimde bulundu. Buna karşılık küçük ölçekli girişimlerde bu oranlar sırasıyla yüzde 50,3, yüzde 30,9, yüzde 17,7 ve yüzde 1,1 iken orta ölçekli girişimlerde yüzde 49,6, yüzde 29,8, yüzde 19,1 ve yüzde 1,5 olarak kaydedildi.
2022 yılında doğan KOBİ girişim sayısının, o yılki aktif KOBİ girişim sayısına oranı (girişim doğum oranı) yüzde 16,2 ve 2022 yılında doğan KOBİ girişimlerindeki istihdamın, söz konusu yıldaki aktif KOBİ'lerin toplam istihdamı içindeki payı yüzde 7,5 iken 2023 yılında bu oranlar girişim doğum oranında yüzde 15,3'e, istihdam payında ise yüzde 6,9'a geriledi.
KOBİ'lerin 2023 yılında en yüksek doğum oranı yüzde 16,3 ile mikro ölçekli girişimlerde olurken bunu sırasıyla yüzde 5,4 ile küçük ölçekli, yüzde 3,8 ile orta ölçekli girişimler takip etti. Doğan girişimlerin istihdam içindeki oranlarında en yüksek pay yüzde 11,7 ile mikro ölçekli girişimlerin oldu. Bunu yüzde 3 ile küçük ölçekli ve yüzde 2 ile orta ölçekli girişimler izledi.
KOBİ'LER TOPLAM İHRACATIN YÜZDE 35'İNİ GERÇEKLEŞTİRDİ
Geçen yıla ilişkin toplam ihracatın yüzde 35'i, ithalatın ise yüzde 20'si KOBİ'ler tarafından yapıldı. 2023 yılı toplam ihracatında mikro ölçekli girişimlerin payı yüzde 3,4 iken küçük ölçekli girişimlerin payı yüzde 13,2, orta ölçekli girişimlerin payı yüzde 18,4, büyük ölçekli girişimlerin payı yüzde 65 olarak kayıtlara geçti.
KOBİ'lerin ihracatlarının yüzde 58,1'i ticaret, yüzde 36,7'si sanayi sektörlerinde yapıldı.
2023 yılı toplam ithalatında mikro ölçekli girişimlerin payı yüzde 1,4, küçük ölçekli girişimlerin payı yüzde 7,2, orta ölçekli girişimlerin payı yüzde 11,3, büyük ölçekli girişimlerin payı ise yüzde 80 olarak gerçekleşti.
KOBİ'lerin ithalatının yüzde 64'ü ticaret, yüzde 29,2'si sanayi sektörlerinde kaydedildi.
KOBİ'lerin 2013 yılında 57 milyar dolar olan ihracat değeri, 2023 yılında 87 milyar dolara yükseldi. İthalatta ise 2013 yılında 48 milyar dolar olan değer, 2023 yılında 68 milyar dolara ulaştı.
KOBİ'LERİN TOPLAM İHRACATININ YÜZDE 49,3'Ü AVRUPA ÜLKELERİNE YAPILDI
KOBİ'ler tarafından 2023 yılında yapılan ihracatın 49,3'ü Avrupa, yüzde 33,4'ü Asya ülkelerine gerçekleştirildi. KOBİ'ler ithalatının yüzde 48,2'sini Avrupa, yüzde 42,6'sını Asya ülkelerinden yaptı. KOBİ'lerin ihracatının yüzde 91,1'ini imalat sanayisi ürünleri oluşturdu.
KOBİ'lerin 2023 yılı ihracatında başka yerde sınıflandırılmamış makine ve ekipmanların payı yüzde 11,5, giyim eşyası sektörünün payı yüzde 10,9 ve tekstil ürünlerinin payı yüzde 7,5 oldu.
Bu işletmelerin 2023 yılı ithalatında ise öne çıkan ürünler, yüzde 26,2 ile ana metaller, yüzde 14 ile başka yerde sınıflandırılmamış makine ve ekipmanlar, yüzde 12,5 ile kimyasallar ve kimyasal ürünler olarak sıralandı.
KOBİ'LER AR-GE HARCAMALARININ YÜZDE 30'UNU GERÇEKLEŞTİRDİ
Mali ve mali olmayan şirketlerin 2023 yılına ilişkin toplam gayrisafi yurt içi AR-GE harcamasının 72 milyar 763 milyon lirasını KOBİ'ler yaptı. Bu harcama mali ve mali olmayan şirketler AR-GE harcamasının yüzde 30'unu oluşturdu. Tam zaman eşdeğeri (TZE) cinsinden mali ve mali olmayan şirketlerde toplam 186 bin 993 kişi AR-GE personeli olarak çalıştı. TZE cinsinden bu personelin yüzde 46,3'ü KOBİ'lerde istihdam edildi.
Geçen yıl 2023 yılında KOBİ'lerin toplam patent başvuru sayısı 1503 olurken aynı yıl 445 patent tescil edildi. KOBİ ölçeklerinde ise 582 patent başvurusu ve 180 patent tesciliyle orta ölçekli girişimler ilk sırada yer aldı.