İşten ayrılan vatandaşların yanında duran devlet, 10 ay süresince işsizlik ödeneğiyle beraber işbaşı, mesleki eğitim programı kapsamında günlük harçlık, kreş yardımı, toplum yararına programda öncelik, ücretsiz sağlık ve danışmanlık hizmeti veriliyor. Türkiye İş Kurumu üzerinden yapılan işsizlik ödemeleri 10 ay boyunca düzenli olarak maaş gibi hesaba yatıyor. Yeni asgari ücretle birlikte en düşük işsizlik ödeneği 7 bin 940, en yüksek 15 bin 880 lira oldu. Yasaya göre işsizlik ödeneğinin en düşük miktarı brüt asgari ücretin yüzde 40'ı en yükseği yüzde 80'i kadar yatırılıyor. İşsizlik ödeneği almaya hak kazananlara İŞKUR, GSS primini ödeme dışında yeni bir iş bulma, aktif işgücü hizmetleri kapsamında kurs, programlar ayarlıyor. Kurumun teklif ettiği işyeri ile görüşüp kabul ettiği halde işe başlamayanların işsizlik maaşı kesiliyor. Ancak, eğitim durumu, yaş, cinsiyet, fizik ve sağlık durumuna uygun olmayan bir işte çalıştırılması istenmesi, işin ikâmet edilen belediye sınırları dışında olması durumunda iş reddedilmiş sayılmıyor. Teklifi kabul edip işe başlamış olsa bile iş yerinde İş Kanunu'nda belirtilen çalışma koşullarına aykırılık halinde ayrılıp işsizlik ödeneğinin devamı talep edilebiliyor. Asgari ücretin 17 bin 2 lira (brüt 22 bin 2 lira) olmasıyla birlikte işsizlik ödeneği de artarken bu konuda merak edilen bazı soruların yanıtları şöyle:
İşsizlik ödeneğine hak kazanmak için ne kadar süre çalışmak gerekiyor? Ödenek nasıl hesaplanıyor?
İşten çıkarılmadan önce son üç yılda en az 600 gün süre ile işsizlik sigortası primi ödenmesi, ayrılmadan önceki son 120 gün de sigortalı çalışma zorunluluğu bulunuyor. İşyerinde çalışırken, istek, yetenek, sağlık ve yeterliliğinde olmasına karşın kendi istek ve kusuru dışında işini kaybedenler yararlanabiliyor. İşsizlik ödeneği son 4 aylık ücret ortalamasının yüzde 40'ı oranında ödeniyor. Sadece binde 7.59 damga vergisi kesiliyor. İşsizlik ödeneği, brüt asgari ücreti yüzde 80'ini aşamıyor.
İşe iade başvurusunda bir hak kaybı olur mu?
Eş, çocuk, anne, baba veya kardeşlerden birinin vefatı ya da doktor raporuyla kanıtlamak koşuluyla hastalık halinde, yangın, sel gibi doğal afetlerde, ulaşımın imkânsız hale gelmesinde, askerlik durumunda, gözaltına alınma halinde, salgın nedeniyle karantinada kalma durumunda başvuru süresinde hak kaybı söz konusu olmaz. Ayrıca, işe iade başvurusunda kararın kesinleştiği tarihe kadarki dönem de bu kapsamda yer alıyor.
İstifa edenler de işsizlik maaşı alabilir mi, başvuruda bir süre sınırı bulunuyor mu?
İŞKUR tarafından iş arayan kaydı yapılarak ödenek bağlanıyor. Kendi isteği ile işten ayrılanlar alamıyor. Hizmet akdinin feshedildiği tarihi izleyen günden itibaren 30 gün içinde İŞKUR'a başvurulması gerekiyor. Mücbir sebepler dışında başvuruda gecikilen süre işsizlik ödeneği hak kazanılan toplam süreden düşülüyor. Örneğin işsiz kalan bir vatandaş mücbir neden dışında 2 ay geç başvurduysa ve bu sürede normalde 8 ay işsizlik ödeneği alma hakkı doğduysa gecikilen iki aylık süre düşülür ve 6 aylık maaş ödenir, iki aylık hak kaybı olur.
Bugün itibarıylaiyle maaşım 26 bin lira olup, işsiz kalmam durumunda ne kadar işsizlik maaşı alabilirim?
Yasaya göre; işsizlik ödeneği en düşük miktarı brüt asgari ücretin yüzde 40'ı, en yükseği ise yüzde 80'i kadar veriliyor. Asgari ücret zammıyla birlikte en düşük işsizlik ödeneği aylık 7 bin 940 en yüksek de 15 bin 880 lira oldu. Damga vergisi kesintisiyle birlikte aylık 10 bin 519 lira işsizlik maaşı alabilirsiniz. On ay boyunca size ödenecek tutar 105 bin 190 lira olacak.
İŞKUR'dan gelen iş tekliflerinde işyerleri evime uzak olduğu için kabul etmedim. Ödeneğim kesilir mi?
İŞKUR, işsizlik ödeneği alanlara yeni bir iş bulma, aktif işgücü programları kapsamında kurs, eğitim ayarlıyor. Kurum'un teklif ettiği işi haklı bir neden olmadan reddedenlerin işsizlik ödeneği kesiliyor. Ancak, kayıtlı mesleğine, eğitimine, yaşına, cinsiyetine, sağlık durumuna uygun olmayan, son çalıştığı işin ücret veya çalışma koşullarına yakın olmayan bir işte çalıştırılmak istenmesi durumunda önerilen iş reddedilmiş sayılmıyor. Önerilen işyerinin ikamet edilen yerin belediye mücavir alanları sınırları dışında işyeri olması da aynı kapsamda değerlendiriliyor. Dolayısıyla işsizlik ödeneği de kesilmiyor.
İşsizlik ödeneği alırken iş kazası geçirip iş göremezlik aylığı alanın ödeneği yatırılmaya devam eder mi?
İŞ kazası veya meslek hastalığı nedeniyle kendisine sürekli iş göremezlik aylığı bağlanan kişinin, ana, baba, eş ya da çocuğunun ölümü nedeniyle kendisine ölüm aylığı bağlanan kişinin işsizlik maaşı kesilmiyor.
İşsizlik ödeneği alırken sağlık hizmetlerinden ücretsiz yararlanılabiliyor mu?
Çalışılan dönemdeki prim gün sayısına göre 6-10 ay arasında ödeme yapılıyor. Üç yıl içinde 600 gün sigortalı çalışarak prim ödeyenlere 6 ay, 1080 prim ödeyenlere de 10 ay işsizlik ödeneği veriliyor. İşsizlik ödeneği alanların genel sağlık sigortası primi de yatırılıyor, ailesi de sağlık hizmetlerinden yararlanabiliyor.
İşsizlik ödeneği alırken EYT kapsamında emekliliğe hak kazandım. Ödenek kesilecek mi?
Normal emeklilik aylığı bağlanması veya malulen emeklilik için işten ayrılan kişi diğer şartları taşısa bile işsizlik maaşı alamaz. Diğer yandan emeklilik veya malulen emeklilik nedeniyle değil de işsizlik maaşı almayı hak edecek başka herhangi bir nedenle işten çıkan veya çıkarılan ve işsizlik maaşı almaya başlayan kişiye emekli aylığı bağlanırsa, aylığın başlangıç tarihi itibarıyla işsizlik maaşı kesilir. Malullük aylığı bağlanırsa işsizlik maaşı kesilmez.
