Dünyada üretilen tüm gıdaların üçte biri – yaklaşık 1.3 milyar ton gıda – kaybediliyor veya israf ediliyor. Bu da küresel ekonomiye her yıl 940 milyar dolara yakın bir maliyete neden oluyor. Gıda atığı bir ülke olsaydı, ABD ve Çin'den sonra en çok sera gazı salan üçüncü ülke olurdu. Ülkeler de bu atık problemine karşı yasal düzenlemelere gidiyor. Avrupa Birliği Komisyonu iki yıl önce başladığı bir düzenleme ile AB çapında gıda atığını bir seviyeye çekmeyi zorunlu hale getirecek. 2023 yılı sonuna kadar AB genelinde gıda israfını azaltmak için yasal olarak bağlayıcı hedefler önerilecek. İspanya bunlara son örnek. İspanyol hükümeti, çöpe atılan gıdayı azaltmak için evde kalan artıkları almayı, reçel yapmayı ve tarihi sona erecek ürünlere indirim yapmayı teşvik ediyor.
60 BİN EURO CEZASI VAR
Süpermarket ve mağazalardan son kullanma tarihi geçmek üzere olan ürünlerin fiyatlarını düşürmeleri ve kullanılmayacak olanları mahalle derneklerine ve gıda bankalarına bağışlamaları istenecek. İşletmeler, çöpe attıkları gıda miktarını azaltmazlarsa 60 bin euroya kadar para cezasına çarptırılabilecek. Hükümet, İspanya'nın her yıl 1 milyon tondan fazla yiyecek ve içeceği çöpe attığını tespit etmiş durumda. Bu rakam, kişi başına yaklaşık 31 kilograma ve her birey için yaklaşık 250 euro'ya eşdeğer.
DÜZENLEMELER GELİYOR
Türkiye'de Cumhurbaşkanlığı ile Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından başlatılan ve Emine Erdoğan'ın himayelerinde devam eden Sıfır Atık Projesi var. Aynı zamanda topraktan tabağa gibi projeler ile semt pazarlarındaki atıklardan kurtarılabilir olanlardan salça ve reçel gibi ürünler yapılıyor. Geri kalan atıklar ise kompost yapılarak çiftçiye bedava veriliyor. Bu konuda Meclis'te de çalışmalar yürütülüyor. Projeyi yürüten Şef Ebru Baybara Demir, "AK Parti İzmir Milletvekili Ceyda Bölünmez Çankırı desteği ile hayata geçirdiğimiz projenin pilot uygulaması, TBMM Dilekçe Komisyonu tarafından gerçekleştirilen incelemede takdir topladı. Dilekçe komisyonunun üzerine çalıştığı konu, nüfusu 100 binin üzerinde olan her ilçede bu projenin belediyeler tarafından uygulanabilir hale gelmesi" dedi.
ABD
ABD'de, gıda arzının yüzde 30 ila 40'ı israf ediliyor. ABD Tarım Bakanlığı ve ABD Çevre Koruma Ajansı EPA, bu kaybı azaltmaya yönelik 2030 Gıda Kaybı ve Atık Azaltma hedefini açıkladı. Hedef, 2030 yılına kadar gıda kaybını ve israfını yarıya indirmek
FRANSA
Fransa, yasa düzeyinde gıda israfıyla mücadelede öncülerden. 2016'da ülke, perakendecilerin yiyecekleri çöpe atmasını yasakladı ve ihtiyacı olanlara dağıtılması için STK'larla işbirliğine zorladı. Kanunda 3 bin 750 euro'ya kadar ceza var.
İTALYA
İtalya'da 2016'dan beri perakendecilerin gıda atıklarını gıda bankalarına ve hayır kurumlarına bağışlamasına olanak tanıyan bir yasa var. Kanun, işletmelerin son kullanma tarihi geçen gıda bağışlarını yapmalarını, bağışlanan gıda miktarıyla orantılı olarak vergi teşvikleri almalarını sağlıyor.
SİNGAPUR
Singapur, büyük alışveriş merkezlerini ve otelleri organik gıda atıklarını diğer tüm atık türlerinden ayırmaya zorlayan bir yasa çıkardı. Atık yönetimi hizmetleri, gıda atıklarını ayırarak, atıkları daha verimli bir şekilde kompost veya hayvan yemine dönüştürüyor.
ÇİN
Çin, 2021'de çıkan bir yasayla devasa gıda israfı sorununun üstesinden gelmeye çalışıyor. Yasa, aşırı yemek yenen videoların paylaşılmasını yasakladı. Gıda işletmeleri, müşterilere gıda israfına karşı dikkatli olmaları gerektiğini hatırlatmaya ve aktif olarak caydırmaya teşvik ediliyor. Yanıltıcı davranışlarda bulunan restoranlar bir uyarı alırken, ciddi ihlaller 10 bin yuan'a kadar cezalandırılıyor.
G.KORE
Güney Kore, son yıllarda gıda israfını önemli ölçüde azaltmayı başardı. İlk adım 2013'te, hükümetin Seul sakinlerine ne kadar yiyecek atığı yarattıklarına bağlı olarak geri dönüşüm için ödeme yapmasıyla başladı. Politika başarılı oldu ve yayıldı.
KOMPOST YÖNETMELİĞİNDE DEĞİŞİKLİK YAPILDI
Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından Kompost Yönetmeliğinde bir değişiklik gerçekleştirildi. Bu kapsamda daha önce belediyeler için kompost üretmede geçerli maliyet yaratan fizibilite raporu, danışman firma gerekliliği gibi kalemlerin zorunluluğu ortadan kaldırıldı. Böylece belediyeler kendi imkanları ile çiğ sebze ve meyve atığını komposta dönüştürmek için çalışmaya başlayabiliyor. En kritik konulardan biri mikro-organizmaları barındıran kompostun makineler ile yakma yöntemiyle değil doğal çürüme ile elde edilmesi.
BAKANLIK: MEVZUAT ALT YAPISI OLUŞTURULDU
TÜİK 2020 verisine göre Türkiye'de yılda 32.3 milyon ton atık oluşuyor ve yüzde 50'si biyobozunur atık. Atıkların azaltılması ve geri kazanımı için Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı mevzuat altyapısını oluşturdu. Kalkınma programları ve strateji belgelerinde hedef olarak yer aldı. Bakanlık yetkilileri şu değerlendirmede bulundu: "HOREKA (otel, restoran ve kafeterya), kurum/kuruluş, işletme, öğrenci yurdu, eğitim kurumlarının yemekhaneleri gibi yerlerde israfının önlenmesi ve atığın azaltılması için 2021'de yapılan düzenleme ile toptancı hallerinde ve pazar yerlerinde gıda atıklarının belediyeler tarafından ayrı biriktirilmesine yönelik sistem kurulması zorunluluk olarak yer aldı. Hallerden, semt pazarlarından toplanan atık sebze ve meyvelerle hazırlanan kompostlar geçirgenliğini yitiren toprağın yapısıni iyileştiriyor. Bunun yanı sıra çeşitliliğin artmasını sağlıyor. Bitkilerin daha sağlıklı, yaygın ve derin kökler geliştirmesine yardımcı oluyor. Bu süreçle birlikte toprağın su tutma kapasitesi artıyor ve erozyon oluşumu azalıyor. Düzenli kullanımla da kimyasal gübre kullanımını 5'te 1'e düşüyor."
