SSK, Bağ-Kur başta olmak üzere bütün sigorta kollarında çalışılan sürede yaşanan kazalar, sakatlıklar erken emeklilik hakkı doğurur. Çalışan, iş kazası sonucu hem sürekli iş göremezlik geliri hem de malullük aylığı alabilir. Talebine göre bu aylık ve gelirden yüksek olanının tamamı, düşük olanın da yarısı bağlanır. Sosyal güvenlik primi ödenerek çalışan emekliler de iş kazası geçirdiğinde iş göremezlik geliri alabilir. Kısa vadeli sigorta primleri çalışanları iş kazası, meslek hastalıklarına karşı sigortalıyor. Emekli bir çalışan iş yerinde kaza geçirdiğinde ya da meslek hastalığına yakalandığında yüzde 10 ve üzeri iş göremezlik oranına göre gelir bağlanır. Örneğin, SGK'ya bildirilen brüt kazancı 6 bin lira olan bir kişi yüzde 40 oranında iş göremezlik raporu alırsa 2.400 lira iş göremezlik aylığı bağlanır. Sigortalı, başka birinin sürekli bakımına muhtaç kalırsa gelir bağlama oranı yüzde 100 uygulanır. İlerleyen yıllarda iş göremezlik oranındaki değişime bağlı olarak ödenen gelir artacağı gibi azalabilir. Annenin bebeğini emzirmeye giderken trafik kazası geçirilmesi de iş kazası sayılıyor. İş kazası ölümlerinde geride kalan hak sahiplerine aylık bağlanırken sigortalının bir gün bile çalışması yeterli kabul ediliyor. Sürekli iş göremezlik ödeneği alan sigortalı çalıştığında geliri kesilmiyor. İş kazasının SGK'ya üç iş günü içinde bildirilmesi gerekiyor. Meslek hastalığı işten ayrıldıktan sonra ortaya çıkmış ve sigortalı çalıştığı işten kaynaklandıysa, sigortalı meslek hastalığından kaynaklanan haklardan yararlanabilir. Bütün çalışanları ilgilendiren iş kazası sonrası bağlanan iş göremezlik geliri, kimlere ödeneceği, emekliliğe etkisi konusunda merak edilen soruların yanıtları şöyle:
İş kazası geçiren çalışanın sosyal hakları nelerdir, erken emeklilik mümkün mü?
Sosyal güvenlikte iş kazası geçirenlere kısa vadeli sigorta kolları uygulanır. İş kazası geçiren çalışanların geçici iş göremezlik ödeneği, sürekli göremezlik geliri, ölen sigortalının hak sahibine gelir bağlanması, cenaze ödeneği gibi bir dizi sosyal hakkı bulunuyor. Kazanma gücünün yüzde 10 ve daha fazlasını kaybedene iş göremezlik geliri bağlanır. İş kazasının işverence kolluk kuvvetlerine derhal, SGK'ya en geç kazadan sonra üç gün içinde bildirilmesi gerekiyor.
Hem malullük hem de iş göremezlik geliri alabilir miyim?
ÇALIŞANIN her iki aylığı alma hakkı bulunuyor. Ancak bu aylık ve gelirden yüksek olanın tamamı, düşük olanın da yarısı bağlanıyor. Ödenek kazanın olduğu tarihten önceki üç ayın brüt kazancına göre hesaplanıyor. Kazananın olduğu tarihten önceki 3 ayın kazancı aynı süredeki prim ödeme gün sayısına bölünerek günlük kazanç bulunuyor. Sigortalıya raporlu oldukları sürede, yatarak tedavide bulunulan günlük kazancın yarısı, ayakta tedavide de üçte ikisi ödeniyor. Raporlu olduğu ilk günden itibaren geçici iş göremezlik ödeneği yatırılır.
Sürekli iş göremezlik geliri nasıl hesaplanıyor?
KAZANMA gücünün kaybı oranına göre hesaplanıyor. Aylık kazanının yüzde 70'i oranında bağlanır. Tam iş göremezlik gibi hesaplanarak iş göremezlik derecesi oranındaki tutarı sigortalıya ödenir. Sigortalı kaza sonrası birinin bakımına muhtaçsa gelir bağlama oranı yüzde 100 uygulanır.
Emekli çalışan iş kazası geçirirse iş göremezlik geliri alır mı?
EMEKLİ olduktan sonra çalışanların ödediği destek priminin aylığa katkısı bulunmuyor ancak olası bir kazada mağduriyeti önlüyor. Emekli aylığını kestirmeden çalışmaya devam edenler iş için toplam yüzde 32 sosyal güvenlik destek primi ödüyor. Bu primin 2 puanı kısa vadeli sigorta kolları için kesiliyor. Bu primler de çalışanları iş kazası, meslek hastalıklarına karşı sigortalıyor. Emekli çalışan iş yerinde kaza geçirdiğinde, meslek hastalığına yakalandığında yüzde 10 ve üzerindeki iş göremezlik oranına göre gelir bağlanıyor. İş Kanunu'na göre hem emekli aylığı hem iş göremezlik aylığı alan yüksek olanın tamamını, diğerinin yarısını alabilir.
İşyerindeki kazadan sonra hayatını kaybedenin sosyal hakları var mı?
İŞYERİNDE yere düşük kafasını çarpan çalışanın bu olaya bağlı olarak sonradan beyin kanaması nedeniyle hayatını kaybetmesi de ölümlü iş kazası olarak değerlendirilir. Sigortalının görevli olarak işyeri dışındaki bir görevde kaza geçirmesi de iş kazası kabul edilir. Örneğin işyerinin banka işlemi için dışardayken araba çarptıysa söz konusu durum iş kazası kabul ediliyor. İş kazası sonucu yaşamını yitiren çalışan için cenazeyi kaldıranlara cenaze ödeneği ödenir, geriye kalan hak sahiplerine ölüm geliri de bağlanır. İş kazası sonrası ölümlerde geride kalan hak sahibine aylık bağlanması için sigortalının bir gün bile sigortasının olması yeterli.
