Emeklilikte Yaşa Takılanlar (EYT) reformuyla tüm Türkiye'nin yüzü güldü. Tarihi adımla 8 Eylül 1999 tarihinde yürürlüğe giren 4447 sayılı Kanun ile ortaya çıkan emeklilikte yaşa takılanlar sorunu 23 yıl sonra masadan kalkıyor. Bu tarihten önce sigortalı çalışmayan başlayan SSK, Bağ-Kur, Emekli Sandığı mensupları yaş şartı dışındaki koşulları yerine getirdiyse hemen emekli olacak. Çalıştığı sigorta statüye göre sigorta süresi, prim günü koşulunu yerine getirmeyenler ise tamamladıkları tarihten itibaren emekli olabilecek. Yasanın Meclis'te görüşüldükten sonra ocak ayı ortasında yürürlüğe girmesi öngörülüyor. Yürürlüğe girer girmez ise EYT kapsamında emeklilik başvuruları E-devlet'ten alınmaya başlayacak. Yasanın yayınladığı tarih itibarıyla koşulları dolduranlar emekli müracaatı yapmaya hak kazanacak. Yasa 14 Ocak'ta yayınlanırsa 31 Ocak'a kadar başvuranlar şubat itibarıyla ilk emekli aylıklarını alabilecek. EYT'de yaşa takılanlara yönelik düzenlemeye ilişkin kritik soruların yanıtı şöyle:
EYT düzenlemesi için şimdiden başvuruda bulunabilir miyim?
Mutlaka yasanın çıkmasını bekleyin. Yasa yürürlüğe girmeden yapılacak taleplere SGK tarafından aylık bağlama işlemi yapılması yasal olarak mümkün değil. Yasa yürürlüğe girdiğinde aylık bağlama işlemleri en kısa sürede sonuçlandırılacak. Başvurular e-Devlet üzerinden alınacak. SGK tarafından yapılan açıklamalara göre hareket edilmeli.
Çiftçilerden yapılan Bağ-Kur prim kesintileri sigorta başlangıç tarihini öne çeker mi?
Sİgorta girişi olmayıp adına tarım arazisi bulunanlar için bu mümkün. Çay, tütün, fındık gibi ürünleri ekerek Toprak Mahsulleri Ofisi'ne satanlardan 1994 yılına kadar Bağ-Kur prim kesintisi yapıldı. Bu tarihte sigorta girişi olmayan, adına tarım arazisi olup ürünlerini Ofis'e satanlar için kesilen bu primleri alarak emekliliğini öne çekebilir.
18 yaşından önce yapılan sigorta girişi başlangıç kabul edilecek mi?
Emeklilik hesabında 18 yaş öncesi de dikkate alınacak. Emeklilik başlangıcı 18 yaşın dolduğu tarih kabul edilmekle birlikte 8 Eylül 1999 öncesi farklı hesaplanıyor. İşsizlik Sigortası Kanunu yürürlüğe girmeden önce (8 Eylül 1999 öncesi) sigortalı olanlar için Sosyal Sigortalar Kanunu geçerli olup işe girişin 18 yaş öncesi ya da sonrası olmasına bakılmadan giriş tarihine göre kademeli sisteme tabi bulunuyor. Yine 18 yaş altı çalışmada sigorta başlangıcı olarak kabul edilmenin bir başka istisnası da 1 Nisan 1981 yılı öncesinde işe girilmesi. Bu dönemde çalışmaya başlayanlar yaşları 18'in altında da olsa ilk defa sigortalı olunan tarih kabul ediliyor, bu da emekliliği öne çekiyor. Bu gruptakiler 16 yaşında ilk defa sigortalı olsa da sigortalılık başlangıcı kabul edilerek emeklilik şartla rı buna göre hesaplanıyor.
EYT kapsamında emekli olup işe devam etmem konusunda yasal bir güvence var mı?
2 milyon 250 bin EYT'linin 400 binini kamu çalışanları oluşturuyor. Emekli olup çalışmaya devam edilmesi işveren ve işçi arasındaki anlaşmaya bağlı, bu konuda bir yasal koruma yok. İşverene verilecek prim teşviki, kıdem tazminatı için uygun koşullu kredi kullandırılması EYT'li çalıştırmayı cazip kılacak. İşveren nitelikli, kalifiye elemanı kaybetmemek için çalışmaya devam edebilir.
Sigortalı işe başladıktan sonra yapılan doğumlar işe başlangıcı öne çeker mi?
Bu mümkün değil. Kadınların sigortalı işe başladığı tarihten sonra yaptığı borçlanmalar işe başlangıcı öne çekmez. Ancak çıraklık ile işe girilen tarih arasında yapılan doğumlar için de borçlanma imkânı bulunuyor. Örneğin 2001'de işe başlayan bir anne 1998'de çıraklık yaptıktan sonra doğum yaptıysa bu dönemi borçlanabilir
İlk emekli aylığı ne zaman ödenecek?
Yasa ocak ayında yürürlüğe girerse yaş dışında 8 Eylül 1999 tarihinde yürürlükte olan emeklilik koşullarını yerine getirmiş olanlar aynı ay dilekçe verebilecek. Emeklilik dilekçesini ocak ayının 1'inde vermek ile 31'inde vermek arasında bir fark bulunmuyor. Ocak ayında dilekçe verenler 1 Şubat'tan geçerli olmak üzere emekli aylığı almaya başlayacak. Yığılmadan dolayı emekli aylığı bağlama işlemleri uzun sürse bile 1 Şubat'tan geçerli olmak üzere emekli aylığı farkı alınabilecek.
Kimler hemen emekli olabilecek?
SSK, Bağ-Kur, Emekli Sandığı ayrımı yapmaksızın 8 Eylül 1999 ve öncesinde çalışmaya başlayan ve yaş dışındaki emeklilik koşullarını yerine getiren herkes emekli olacak. Çalışma statüsü itibarıyla yaş koşulu dışında tamamlanması gereken emeklilik koşulları şöyle; SSK: Kadın 20, erkek 25 yıl sigortalılık süresi ve 5000 prim günü. Bağ-Kur: Kadın 20 tam yıl (7200 gün), erkek 25 tam yıl (9000 gün) prim. Emekli Sandığı: Kadın 20 yıl (7200 gün), erkek 25 yıl (9000 gün) hizmet. Söz konusu koşulları tamamlamış olanlar.
Emekli olup yeniden çalışmak isteyenler ne yapacak?
Emekli olup SSK'lı çalışmaya devam etmek isteyenler için 1 Ekim 2008 tarihli yasal düzenleme geçerli olacak. Bu tarihten önce işe başlayan veya emekli olanlar SSK'lı devam etmek için ya emekli aylığını kestirecek ya da sosyal güvenlik destek primine tabi çalışacak. Yeniden aynı işyerinde çalışan için yeni bir çalışma dönemi başlar. Emekli olduğu tarihte kıdemi ödendiği için sıfırlanmış kabul edilir.
EYT emeklilik aylığı bağlatma oranı nasıl hesaplanacak?
Emeklilikte yaşa takılanlar için maaş hesaplamasında; 1999 yılı öncesi, 1999- 2008 yılları arası, 2008 yılı sonrası önemli. Bu üç dönemdeki hesaplamalar yapıldıktan sonra emeklilikte yaşa takılanlar için aylık hesaplaması yapılacak.
EYT'de memur, işçi ayırımı olacak mı, aylıklar normal emeklilerle aynı mı?
EYT yasasından yararlanma koşullarında kamu, özel sektör ayırımı söz konusu olmayacak. Normal koşulda emekli olanlara göre daha az aylık bağlanması söz konusu değil.
Taşerondan kadroya geçen işçilerin iş akitleri fesh edilecek mi?
Yasada 2018'de taşerondan kadroya geçen EYT'lileri korumaya yönelik düzenleme yapılacak. Cumhurbaşkanı Erdoğan da, "Taşerondan kadroya alınanlardan hemen emekli olmayı tercih etmeyecekler için ayrı bir geçiş düzenlemesi hazırlıyoruz" açıklamasıyla bu konudaki endişeleri giderdi. EYT ile emeklilik süresi dolan işçiler zorunlu emekli edilemeyecek.
Yurt dışında yaşayan ev kadını Türk vatandaşları yararlanabilir mi?
Yurt dışında çalışanlar ve Türkiye'de çalışıp başka ülkelere gidenler de EYT kapsamında. Ev kadınları da yurt dışı borçlanması yapabiliyor. Yurtdışında yaşayanlar bugün günlük 96 lirayla, 1 Ocak'ta da 150 lirayla borçlanabilecek. Sigorta girişi olmayan gurbetçi bir ev kadını 5400 gün borçlanma ile 524 bin lira ödeyerek emekli olabilecek.
Birden fazla sigorta sicil numaramın olması emekliliğimi olumsuz etkiler mi?
Birden çok SSK numarası ciddi sıkıntılara neden olabilir. Emeklilik öncesi mutlaka sicil numaralarının birleştirilmesi gerekir. EYT yasası çıkmadan önce sivil numarası, hizmet dökümü kontrolü yapmanızda fayda bulunuyor.
İşe giriş tarihim Nisan 1999, geçen yıl yurtdışı borçlanması yaptım, EYT'den yararlanacak mıyım?
Türkiye'nin 35 ülkeyle sosyal güvenlik anlaşması bulunuyor. Yurtdışındaki Türk vatandaşları da borçlanma ile EYT'li olabilir.
