Meyve-sebzede üretici ile tüketici arasında fark bir türlü kapanmıyor. Üreticide 8 lira olan bir ürün rafta 25 TL'den satılırken bu durumdan ne çiftçi ne de ürünü alan tüketici memnun oluyor. Farkın son 2-3 yıldır daha da çok açıldığını belirten sektör temsilcileri, bunun son dönemde sayıları artan kayıt dışı iş yapan korsan tüccarlardan kaynaklandığını söylüyor. Sistem ise şöyle işliyor: Elinde para olan tüccar ürünü gelip üreticiden toptan alıyor. Bu ürünlerin yüzde 90'ı faturasız satılıyor. Ancak büyük alıcı bulduysa ve mutlaka fatura isteniyorsa onun da kılıfı hazırlanıyor. Korsan tüccar burada da fatura oyununu devreye sokuyor. 3 liradan alınan ürün faturada 8 liradan alınmış gösterilip 10 liradan satılıyor. Taşıma maliyeti vs eklendiğinde tüccar kâr etmemiş görünüyor ve vergiden kaçılıyor. Kayıt dışılık arttıkça hem üretimi takip etmek zorlaşıyor hem de fırsatçıların zam yapması kolaylaşıyor. Üretilen meyve-sebzenin yüzde 50'den fazlasının kayıt dışı satıldığını belirten sektör temsilcileri, denetimlerin sıklaşması gerektiğini vurguluyor.
% 50'Sİ KAYIT DIŞI SATILIYOR
Türkiye Halciler Federasyonu Başkanı Yüksel Tavşan, Hal'lerde denetimlerin yapıldığına işaret ederek, "Siz ürünü hale sokarken de çıkarırken de faturalandırmak zorundasınız. Dolayısıyla burada denetim var ama sorun daha çok dışarıda kayıt dışı iş yapanlarda" dedi. 2014'te marketlere direkt üreticiden alıp-satma izninin verilmesinin ardından faturasız iş yapan tüccarların da türemeye başladığını anlatan Tavşan, "Hemen her dönem bunu kayıt dışı yapanlar oluyordu.
Ancak son yıllarda bunun sayısında maalesef artış yaşandı. Kayıt dışı olduğu için oranı tam bilemiyoruz ancak üretilen ürünün yüzde 50'den fazlasını hal dışında alınıp satılmaya başlandığını öngörüyoruz" diye konuştu. Bu sorunun çözümü için yol denetimlerinin artması gerektiğini anlatan Tavşan, "Kamyona yüklenen bir ürünün faturası olmak zorunda. Bu kamyonların daha sık durdurulup faturalarının incelenmesi gerekiyor" dedi.
FATURA OYUNU ÇEVİRİYORLAR
Antalya
Hal Sebze ve Meyve Komisyoncuları Derneği Başkanı Hasan Ali Yılmaz, Hal dışında satışların serbest bırakılmasının kayıt dışı satışları artırdığını söyledi. Büyük marketlerin hemen hepsinin artık hal'den değil direkt üreticiden aldığını aktaran Yılmaz, şöyle devam etti: "Bu marketlerin tüm işlemleri faturalı ancak ürünlerde fatura oyunu çeviriyorlar çünkü küçük üretici ya da köylü sattığı ürüne fatura kesmiyor. Kaça sattığına da bakmıyor. Market ise faturasız hareket etmediği için ona fatura kesecek bir tüccar ya da bir şirket araya koyuyor. Bu tüccar da ürünü çiftçiden 3 liraya alsa da 8 liraya almış gibi gösterip 10 liradan satıyor. Dolayısıyla aslında 3 liradan alınan ürünü market 10 liradan almış gibi gösteriyor. Sonrasında buna market kârı, nakliye maliyeti vs eklendiğinde ürün rafta en az 15 lirayı buluyor. Baktığınızda market de ürünü pahalı almış ve kârı da çok düşükmüş gibi görünüyor ancak ürünü aldığı tüccar da zaten kendinden. Günün sonunda çiftçi de kaybediyor tüketici de... Sadece marketler kazanıyor."
DENETİM DAHA DA ARTSIN
Marketler
dışında da kayıt
dışı alım satım
yapan tüccarların
sayılarının
arttığını anlatan
Yılmaz, "Elinde
parası olan bu
işe girmeye başladı.
Nasıl olsa vergi
vermiyor, denetim de
yok... Alıcısını bulduğu
an ürünü üreticiden alıp
kârını koyup satıyor. Yani
aracılık ediyor. Biz ürünü
üreticiden alırken yani Hal'e
girerken dahi denetimden geçiyoruz.
Üretici malını Hal'e getiriyorsa
bunu mutlaka girişte faturalandırıyor.
Çıkarken de satış fiyatını
bildiriyor. Ancak ürün dışarıda alınıp
satıldığında denetlenmesi de zorlaşıyor"
dedi.
