Birinci dünya savaşı bir suikastten, ikinci dünya savaşı bir ülkenin işgalinden çıktı... Üçüncü dünya savaşı ise çok daha küçük bir şeyden çıkacağa benziyor. Birkaç santim büyüklüğünde olan çipler şimdilik dünya savaşı çıkarmasa da bir çip savaşından bahsetmek mümkün. Çin-Tayvan gerilimine ABD körükle gidince 'ateşle oynamayın' tehditleri havada uçuştu ve her sektörde alarm zilleri çaldı. 5G, her türden bağlı cihaz yani nesnelerin interneti ve yeni nesil ağ bağlantılı cihazlar pandemiden bu yana çip krizi içindeydi zaten. Otomobiller, telefonlar, tıbbi cihazlar, ATM'ler ve hatta buzdolaplarına kadar her şeyde kullanılan yarı iletkenlerin geleceği daha da belirsiz hale geldi.
10 ÇİPTEN ALTISI TAYVAN'DA ÜRETİLİYOR
Dünyada her 10 çipten altısının üretildiği Tayvan o kadar kritik bir merkez ki, Çin de ABD de bağlı kalmak istemiyor. 2 Ağustos'ta ABD Temsilciler Meclisi Başkanı Nancy Pelosi Tayvan'ı ziyaret ettiğinde de bu konular gündeme geldi. Taiwan Semiconductor Manufacturing Company Limited (TSMC), küresel çip pazarında yüzde 53 pazar payına sahip. Diğer Tayvan merkezli üreticiler ise pazarın yüzde 10'unu sağlıyor.
ÇİNLİLERE SATMAZSAN TEŞVİK VAR
Biden yönetiminin Tedarik Zinciri İnceleme Raporu'nda "Amerika Birleşik Devletleri, çiplerini üretmek için tek bir şirkete – TSMC – büyük ölçüde bağımlı"deniyor. ABD, yerli çip üretimini artırmak için TSMC'yi ikna etti ve 2024'te tesis bitecek. ABD Senatosu, çip üretim sektörüne 280 milyar dolarlık yardımı öngören yasa tasarısını onayladı. Yarı iletkenler için 52 milyar dolar sübvansiyon sağlanacak.
DÜNYAYI NELER BEKLİYOR
Tayvan ablukası: Pelosi'nin ziyaretinden sonra, Çin ordusu ilk kez Tayvan çevresinde geçici bir deniz ablukası uygulayarak adaya giden ve adadan gelen deniz yollarını kısıtladı. Daha kapsamlı bir ablukanın gelebileceğinin hem uyarısı hem de tehdidi yapıldı.
Daha fazla taciz: Çin Komünist Partisi'nin gazetesi Global Times, Tayvan'a bir savaş uçağı gönderilmesini tavsiye etti. Çin askeri uçakları zaten rutin olarak Tayvan'ın hava sahasına girip çıkıyordu.
Nakliye kesintileri: BM'ye göre Güney Çin Denizi, küresel deniz ticaretinin tam üçte biri için bir otoyol gibi çalışıyor. Tam teşekküllü savaş bir yana, gerilimlerdeki büyük bir artış bile, dünyanın tedarik zinciri sorunlarıyla neredeyse iki yılını harcadığı zamanda, taşımacılığı büyük ölçüde etkileyecek. Yarı iletken eksiklikleri: Halihazırda küresel ekonomiyi rahatsız eden bir diğer sorun olan mikroçip eksikliği, Tayvan ticaret yapamazsa daha da vahim hale gelecek. En gelişmiş yarı iletken çiplerin yüzde 90'ından fazlası Tayvan'da üretiliyor. Bu tesisler Çin kontrolüne girerse veya başka bir şekilde etkilenirse, dünyada ekonomik bir deprem oluşacak.
ÇİN 300 MİLYAR DOLARLIK YARI İLETKEN İTHAL EDİYOR
TSMC, Çin telekom devi Huawei'ye satışı durdurunca şirketin gelirinin yüzde 30'una mal oldu. Diğer ülkeler gibi Çin de çip üretimini ve kapasitesini teşvik etmek için milyar dolarlar harcıyor. Ancak Pekin hâlâ yılda 300 milyar doların üzerinde yarı iletken ithal ediyor. Ülke 2015'te 'Made in China 2025' planıyla, ileri teknolojide kendi kendine yeterli hale gelmeyi hedefliyor ve kendi çiplerinin yüzde 70'ini üretme amacı var.
