Dünya üzerindeki kaynakların azalması, tedarik zincirinin bozulması ve çevre konusundaki artan bilinçlenme gibi nedenlerle geri dönüştürülmüş ürün ve bu sektöre olan ilgi her geçen gün artıyor.
Geri dönüşüm sektörü Türkiye'de de giderek büyürken Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı getirdiği düzenlemelerle geri dönüştürülebilir atık alanındaki sorunları büyük oranda ortadan kaldırdı.
Düzenleme sonrası sektöre çekidüzen gelirken Bakanlığa bağlı ekipler de kamuoyunda hassasiyetin en fazla olduğu plastik atıklarla ilgili ithal edilen ürünlere ve bunları işleyen firmalara yönelik denetimlerini sürdürüyor.
Bakanlık ve il müdürlüğü ekiplerinin yurt dışından Ambarlı Limanı'na konteynerlerle getirilen atıklara yönelik denetimleri, AA ekibi tarafından takip edildi.
Denetim ekiplerinin başında yer alan Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı Çevre Denetim Daire Başkanı Barış Ecevit Akgün, dünya genelinde yaşanan ekonomik sıkıntılar, ham maddeye erişim, üretim ve tedarik sürecinde yaşanan problemler nedeniyle artık "al kullan at" prensibi yerine "al kullan dönüştür" prensibinin benimsendiğini söyledi.
"ŞU ANDA BİZ MEVCUT ATIKLARIMIZIN YÜZDE 25'İNİ GERİ KAZANIYORUZ"
Türkiye'de de son yıllarda "sıfır atık" prensibiyle hareket edildiğini vurgulayan Akgün, "Şu anda biz mevcut atıklarımızın yüzde 25'ini geri kazanıyoruz. 2030'da bu rakamı yüzde 60 seviyesine çıkartacağız. Şu anda yurt içerisinde toplanan atık miktarı yeterli olmadığı için ekonomik değere haiz geri kazanılabilir atıkların da ithalatına izin veriyoruz." diye konuştu.
Bir işletmenin geri dönüştürülebilir plastik ve diğer atıklarla ilgili ithalat yapabilmesi için faaliyet belgesi, çevre izin ve lisans belgesi ile atık ithalatçı kayıt belgesinin bulunması gerektiğini belirten Akgün, ithalatı yapılmak istenen malzemelerin 17 şehirdeki 27 gümrük bölgesinde denetlendiğini aktardı.
Ambarlı Limanı'nda da ithal edilmek istenen geri dönüştürülebilir ürünlerin uygunluk denetimlerini yaptıklarını dile getiren Akgün, şöyle devam etti:
"Atıkların mevzuatta verilen standartlara aykırı olduğu tespit edilmesi halinde iade işlemlerini gerçekleştiriyoruz. Bu atıklar içerisindeki kontaminasyon yüzde 1 ile sınırlandırılmış durumda. Karışık plastiklerin ithalatı yasak. Kontrollerde beyan edilen kod numarası ile fiziki olarak getirilen malzemenin aynı olup olmadığı, içerisinde herhangi bir kontaminasyon olup olmadığına ilişkin kontrollerimizi yapıyoruz. Yabancı madde bulunduğunda veya kontaminasyon olduğundan şüphelendiğimiz durumlarda da numunelerimizi alıp gerekli analizlerini yaptırıyoruz."
"3 YILDA 27 BİNİN ÜZERİNDE ÇEVRE DENETİMİ GERÇEKLEŞTİRDİK"
Akgün, 2021 verilerine göre 14,7 milyon ton geri dönüştürülebilir atık ithalatı yapıldığını, bunun 12,7 milyon tonunun hurda metal, 1,2 milyon tonunun atık kağıt, 685 bin tonunun atık plastik, 55 bin tonunun ise cam atık olduğunu kaydetti.
Çevre Denetim Daire Başkanı Barış Ecevit Akgün, "Geri kazanım tesislerine getirilen malzemeler yeniden işlenerek ihtiyaç duyulan alanlarda kullanılabilir ürünler haline dönüştürülüyor. Bunlar iç piyasada kullanıldığı gibi yurt dışına da ihraç ediliyor." dedi.
Geri dönüşüm yapan işletmeleri her şeyden önce Bakanlığın izin verdiği koşullarda çalışıp çalışmadığını denetlediklerini belirten Akgün, şunları söyledi.
"İthal ettiği atık ve ürettiği ürün miktarlarını, gerçekleşme raporundaki geri kazandığı ürün miktarını kontrol ediyoruz. Oluşan proses atığını da lisanslı bertaraf tesislerine veya geri kazanım tesislerine gönderilip gönderilmediğine ilişkin kontrollerimizi yapıyoruz. Geri dönüşüm sektöründe son 3 yılda 27 binin üzerinde çevre denetimi gerçekleştirdik ve 300 milyon liranın üzerinde idari para cezası uyguladık. Mevzuata aykırı çalıştığını tespit ettiğimiz işletmeleri de faaliyetten men ettik. Biz bu konudaki denetimlerimize kararlılıkla devam edeceğiz. "
Geçen yıl yapılan mevzuat düzenlemesi ile yabancı madde sınırlamasını yüzde 1'e indirerek daha temiz ve verimi yüksek malzemelerin girişinin sağlandığını vurgulayan Akgün, şunalrı aktardı:
"Geçtiğimiz yıl yapılan düzenlemeyle tesislere ek kriterler getirildi. Mali teminat zorunluluğu getirildi. Bunun yanı sıra gümrük bölgesinden çıktıktan sonra da bu atıkların işleme tesisine gidinceye kadarki süreçte mobil takip sistemleriyle takip ettiğimiz araçlarla taşınması şartı getirildi. Böylece illegal bir atık transferinin engellenmesi sağlanmış oldu."
SATIN ALINAN ATIK ÇÖP TORBASI OLARAK DÖNÜŞTÜRÜLÜP İHRAÇ EDİLİYOR
Bakanlık ekiplerinin denetimde bulunduğu özel firmanın yöneticisi Arslan Göksu ise 40 yılı aşkın süredir sektörün içinde olduklarını belirtti.
Yüzde 50 ithalat yapma şartı ile aylık 600 ton işleme kapasitesine sahip olduklarını ifade eden Göksu, yurt dışından hurda atık olarak getirdikleri ürünleri çöp ve market poşeti olarak geri dönüştürdüklerini, bunları birçok Avrupa, Orta Doğu ülkeleri ile ABD'ye ihraç ettiklerini anlattı.
Üretim süreçlerine değinen Göksu, Avrupa ve ABD'de işçilik maliyetlerinin yüksek olması sebebiyle Türkiye'nin daha avantajlı olduğunu dile getirdi.
Göksu, Bakanlığın geçen yıl yaptığı düzenleme ile sektörün önemli bir aşama katettiğini ancak suistimale karşı denetimlerin sürekli yapılması gerektiğini sözlerine ekledi.