Emeklilikte ikramiye, işsizlikte güvence olan kıdem tazminatı bütün çalışanları doğrudan ilgilendiriyor. EYT düzenlemesiyle emekli olan 2 milyon çalışanın yaklaşık yarısı çalışmaya devam ediyor. Emeklilik sonrası kıdem tazminatını almadan çalışmaya devam edenlerin ücret, yıllık izin, yan hakları aynı şekilde devam eder. Tazminatını almadan çalışanlar ilerleyen dönemde ister işi bıraksın isterse işine son verilsin, kıdem tazminatını son alınan brüt ücret üzerinden hesaplanarak ödenir. Emeklilik öncesi dönem ve sonrası çalışılan süre birleştirilir. Örneğin, 18 yıldır çalıştığı şirkette emekli olup 4 yıl daha çalışıp işi bırakan çalışan 22 yıllık tazminatı almaya hak kazanır.
İADE DAVASINI KAZANAN ALIR
Özel sektör çalışanları sadece en son çalıştığı işyerinde geçen sürelere, memur da kamuda çalıştığı süre üzerinden tazminat alır. Geçerli bir nedene dayanmadan iş sözleşmesi iptal edilen çalışanın işe iade davasını kazanması halinde boşta geçen zamanlar için de kıdem, ihbar tazminatı ödenir. Yargıtay'ın genel görüşü emeklilik ikramiyesini aldıktan sonra çalışmaya devam edenin kıdem hakkı sıfırlanıyor. Ancak işverenle yapılacak yeni iş sözleşmesi ile emeklilik sonrası çalışma dönemi için de kıdem tazminatı alınabilir. Örneğin 20 yıl aynı işyerinde çalışıp kıdem tazminatını alarak emekli olup çalışmaya devam ederek 2 yıl daha çalıştıysa ikinci kez kıdem tazminatına hak ettiğinde yalnızca 2 yıllık tazminat alabilir. Çalışan emeklilerin kıdem tazminatına ilişkin merak edilen soruların yanıtları şöyle:
Emeklilik ikramiyesini alarak aynı işyerinde çalışmaya devam eden sonraki yıllar için de kıdem tazminatı alabilir mi?
Yargıtay'ın konu da yerleşmiş olan görüşü emeklilikle birlikte ikramiye ödenmesi durumunda kıdem hakkı sıfırlanıyor ve yeni bir çalışma dönemi başlıyor. Emeklilik akabinde yeniden işe giriş yapılırken ücret, yıllık izin, yan haklar, kıdem tazminatı işverenle karşılıklı mutabakatla belirleyebilirsiniz. Örneğin daha yüksek ücret, yıllık brüt maaş üzerinden kıdem tazminatı, yıllık izin süresi önceki dönemden daha uzun veya kısa gibi şartlarla yeniden bir sözleşmesi akdedilmesi gerekiyor. Yeni döneme ilişkin kıdem tazminatı emekli olduktan sonraki dönem üzerinden hesaplanır. Örneğin, 15 yıl çalışılan işyerinde emeklilik nedeniyle çıkış yapılıp kendisine tazminat ödenen ve diğer hak edişleri verilen çalışan işe başladıktan sonra 5 yıl daha çalıştı. Bu 5 yılsonunda kıdem tazminatı hak edecek şekilde ayrılırken kendisine yapılacak kıdem ödemesi ikinci çalışma dönemine denk gelen yıllar dikkate alınarak yapılır.
Fiili hizmet süresinin kıdem tazminatına etkisi var mı?
Kıdem tazminatı işçiye yıpranma payı, işyerine sağladığı katkı gibi çeşitli sebeplerle ödeniyor. Kıdem tazminatı işçinin çalışma süresi ve aldığı ücretle bağlantılı olarak hesaplanıyor. Alo 170 SGK hattını arayarak Fiili Hizmet Yıpranma Payı sürelerinizin HİTAP sistemine aktarılması başvurusunda bulunabilirsiniz.
Eylül 2023'te ilk aylığı aldım, çalışmaya devam ediyorum. Hangi brüt maaş dikkate alınacak?
İkramıye
ödemesinde çalışanın işten ayrılırken en son brüt ücreti esas alınıyor. Kıdem tazminatını almadan çalışmaya devam edenler için ister işveren işe son versin ister kendiniz istifa edin emeklilikten önce ve sonraki toplam çalışma süresi birleştiriliyor. Son aldığınız brüt ücret dikkate alınarak ödeme yapılıyor. Eylül 2023'ü emekli olduğunda 26 bin lira olan brüt ücretiniz 2028'de 50 bin liraya çıktıysa bu tutar esas alınır. İşten ayrıldığınızda 20 yıllık çalışma süreniz dolduysa 1 milyon liraya yakın kıdem tazminatına hak kazanırsınız. Fiilen emekliye ayrılmak istenildiğinde emekli aylığı bağlatmadan önceki ve sonraki döneme ilişkin kıdem tazminatı topluca yatırılır.
Mevcut işyerinde sigortasız çalıştığım süreyi kıdeme saydırabilir miyim?
Sigortasız
çalışılan sürenin belgeleriyle ispatlaması gerekiyor. Bunun için hizmet tespiti yaptırılması gerekiyor. Kanıtlama imkânı olmayanlar da 5 yıl içinde iş mahkemesine başvurarak hizmet tespit davası açabilir. Davayı kazananlar geriye dönük sigortalılıklarının yanı sıra kıdeme de hak kazanabiliyor.
Kıdem tazminatımı sıfırlamadan emekli aylığı almaya başladığımda biriken izinlerim yanar mı?
İŞ Kanunu'na göre emekli olduktan sonra çalışmaya devam edenlerin mevcut çalışanlardan bir farkı bulunmuyor. Emekli çalışan da kıdem, ihbar, yılık izin gibi haklara sahip oluyor. Biriken izinleriniz yanmıyor. Emekli aylığı bağlatıp sosyal güvenlik destek primi yatırılanların kıdem tazminatı gibi, ihbar tazminatı, yıllık izin gibi tüm hakları da aynen korunuyor.
Geçen yıl nisan ayında emekli oldum ve aynı işyerinde çalışıyorum. Nisan 2024'te istifa edersem izin parası alabilir miyim?
Kullanılmayan yıllık izinlerin ücreti, iş akdi sona erince yatırılıyor. Emekli olup işten ayrılan EYT'liler kullanmadıkları izin sürelerine ait ücretleri alabilir. Emekli olduktan sonra aynı işyerinde çalışmaya devam edenlerin yıllık izin ücretinin ödenip ödenmemesi işverenin inisiyatifinde bulunuyor.
Emeklilik nedeniyle aynı işyerinde giriş çıkış yapıldığında kazanımlarda kayıp olur mu?
İşe giriş çıkışta ilk dönem tasfiye olmaz. Bu konudaki beş yıllık zaman aşımı süresi de çalışanın emeklilik nedeniyle sigorta çıkışının yapıldığı tarihten itibaren değil, işten tamamen ayrıldığı tarihten itibaren başlıyor.
