Emeklilikte yaşa takılanlar (EYT) düzenlemesi bu hafta Başkan Recep Tayyip Erdoğan'a sunulacak, yasa Ocak'ta yürürlüğe girecek ve emeklilik müracaatları başlayacak. Takip edilen aydan itibaren iki aylık birden yatacak. Emekliliğe müracaatta aylık avans olarak da alınabilecek.
Emekli aylığı memur, işçi, kendi hesabına çalışanlar için farklı hesaplanıyor. Yüksek kazanç üstünden fazla prim ödeyenin emekli aylığı yüksek oluyor. Prim gün sayısının fazla olması, uzun yıllar çalışıyor olmak yüksek emekli maaşı için yeterli değil. Emekli aylığını yükseltmek için birçok yol bulunuyor. Kazancın bordroda eksiksiz gösterilmesi önem taşırken, asgari ücretin 7.5 katına kadar kazançlar için prim yatırılabiliyor. EYT kapsamında emekli olup çalışmaya devam edecekler e-devlet üzerinden emekli olunabilir yazısını alabilecek. "Kod 08" ile işten çıkış yapılmasıyla kıdem tazminatı hakkı otomatik olarak doğacak. EYT konusunda yöneltilen bazı soruların yanıtları şöyle:
EYT kapsamında borçlanma ile emekli aylığımı artırabilir miyim?
Borçlanmalar
yılı, günü doldurmak, maaş endeksini yükseltmek için kullanılıyor. SGK kanunlarına göre borçlanmalar (kamu çalışanları hariç) çalışılan tarihten önceyse erken emekliliğe fırsat sunuyor. Borçlanmalar asgari ücrete bağlı olduğu için artacak. Borçlanma e-devlet üzerinden de yapılabilir. Asgari ücrette yeni tarifeyle birlikte 1 Ocak 2022 itibariyle doğum, yurtdışı ve askerlik borçlanmasının maliyeti de artıyor. Sigorta başlangıcını, prim gün sayısını öne çekerek erken emekli olacakların maliyet artışından etkilenmemesi için aylık süresi bulunuyor. Çalışırken doğum, askerlik başta olmak üzere hizmet borçlanmasına gitmek maliyeti düşürüyor. Ücret geliri elde edenler hizmet borçlanması için ödedikleri prim gelir vergisine esas kazançlarından düşülüyor.
Emekli olup çalışmaya devam edenlerin maaşı değişecek mi?
EYT kapsamında emekli olup, çalışmaya devam edenlerin maaşları, işçinin işverenle yapacağı anlaşmaya bağlı olacak. Emekli olunca ne kadar aylık alacağınızı SGK tarafından uygulamaya konan "emekli maaşı hesaplama robotu" ile hesaplayabilirsiniz.
8 Eylül 1999 sonrası çalışmaya başlayanlar EYT'li olabilir mi?
İlk defa sigortalı olarak çalışmaya başladıkları tarih 9 Eylül 1999 ve sonrası olmakla beraber 5510 sayılı kanunun 41. maddesinde belirtilen borçlanmalara esas süreleri bu tarihten önce olanlardan, bu süreleri borçlanan ve sigortalılık başlangıçları borçlandıkları süreler kadar geriye götürüldüğünde EYT kapsamına girebilirler. Bazıları için 1 günlük borçlanma emeklilik tarihini bir yıl öne çekebilir.
İlk aylığımı ne zaman alırım, SSK, Bağ-Kur, Emekli Sandığı ayrımı olacak mı?
Yasanın çıkmasıyla birlikte başvurular Ocak'ta elektronik ortamda alınmaya başlayacak. İster 1 Ocak isterse 30 Ocak'ta başvuru yapılsın aylık bir sonraki ay ödenecek. SSK, Bağ-Kur ayırımı söz konusu değil. Bağ-Kur kapsamında işyeri açan, şirket ortağı olup primini donduranlar bu süreleri canlandırarak prim gün sayısını primlerine ekletebilir.
EYT'de eksik prim nasıl hesaplanır?
Yasa
çıktığında prim ve süre açısından eksiği olanlar bunu tamamlayıp emeklilik hakkı kazanabilecek. Primini doldurup sigortalılık süresini doldurmayanların beklemesi gerekecek. Düzenleme Eylül 1999 öncesini kapsadığı için Eylül 2024'e kadar bütün EYT'liler sigortalılık süresini doldurmuş olacak.
Sigortamın başladığı tarihte 18'ini doldurmamıştım, EYT kapsamında mıyım?
Devlet
memurları, Bağ-Kur'lular 18 yaşın altında sigortalı olamıyor. SSK'lılar açısından ise 18 yaş öncesi giriş sigortalılık süresini etkiler. 1 Nisan 1981'den önce 18 yaş kuralı uygulanmıyor, bu yaşın altındaki prim günleri emeklilik işleminde dikkate alınıyor. Bu tarihten sonrasında 18 yaş kuralı uygulanıyor. Sigortalılık süresi başlangıcı 18 yaşın doldurulduğu tarih kabul ediliyor.
Hem SSK hem Bağ-Kur'lu çalışan nasıl emekli olur?
Sigorta girişi Ekim 2008'den önce olup, birden fazla sigortalılık statüsünde prim ödeyenlerin hangi sigortadan emekli olacağında son 2.520 gün kritik önem taşıyor. Son 2 bin 520 gün içinde fazla prim ödenen sigortalılık statüsünden, prim ödemeleri eşitse, son olarak tabi olunan sigortalılık statüsünden emekli olunuyor. Örneğin, son 2 bin 520 gün prim içinde, bin 261 gün SSK'ya bin 259 günde Bağ- Kur'a prim ödenmişse, SSK'dan emekli olunacak.
Fazla mesai, yıllık izin ücreti kıdem hesabına eklenecek mi?
Kıdem
hesabında normal emekliler için geçenli kurallar değişmeyecek. Bu hesapta çalışanın son giydirilen (Nakit ödenen brüt ücrete ek olarak süreklilik gösteren nakdi ya da ayni ödemeler) ücreti baz alınır. Bayramlarda ödenen ikramiyeler, yemek, yol yardımı da ücret hesabına dâhil edilir.
Emekli olanların kıdem tazminatı hakkı korunacak mı?
İster
bir yıl ister 10 yıl çalışsın bütün çalışanların kıdem tazminatı hakkı korunacak. Emekli aylığı için işyerinden istifa eden çalışanlara kıdem tazminatı ödenmesi gerekiyor bu yasal zorunluluk. İşverenlerin kıdemi ödeme tarihindeki kıdem tazminatı tavanını dikkate alarak ödemeleri gerekiyor. Emekli olup çalışmaya devam edenlerin kıdemi konusunda ise işçi ve işveren arasında mutabakata varılarak ayrılma halinde ödeme yapılabilir.
15 yıl sigortalılık süresiyle kısmi emeklilik yolu açılacak mı?
Yasayla 8 Eylül 1999'deki koşullarla emeklilik yolu açılacak. Bu tarihten önce 3600 gün, 15 yıl sigortalılık süresiyle kadınlarda 50, erkeklerde 55 yaşını dolduran SSK'lılar kısmi emekli olabiliyordu. Bu şartları, sigortalılık yıllarını taşıyıp 5400 prim gününü dolduran Bağ-Kur'lular da kısmi emeklilikten yararlanıyordu. EYT yasasıyla bu tarihten sonra kalkan hakların geri gelmesi durumunda prim günü normal emeklilik için yeterli olmayan kişilerde eksik prim günüyle, belli yaş koşullarıyla emekli olabilir.
