Emekli olmayı planlayan 300 bin kişinin gözü, 2024– 2025 emekli maaş farkında. Maaş farkı ne kadar olacak? Bu fark nereden kaynaklanıyor? Maaş farkı kaç yıl daha çalışılırsa kapatılabilir? Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı'nın hesaplaması ne? Emeklilik dilekçesi için son tarih ne zaman? Yıl sonunda emekli rakamlarında patlama mı yaşanacak? Tüm bu soruların yanıtlarını İş'in Doğrusu'nda mercek altına aldık:
MAAŞ NASIL HESAPLANIR?
Emekli maaşları enflasyon, büyüme ve güncelleme katsayısı rakamlarına bakılarak hesaplanıyor. Güncelleme katsayısı ise her yılın aralık ayına göre, TÜİK tarafından açıklanan en son yıllın tüketici fiyatları genel endeksindeki değişim oranının yüzde 100'ü ile sabit fiyatlarla gayri safi yurt için hasıla gelişme hızının yüzde 30'unun toplamına 1(bir) tam sayısının ilavesi sonucunda bulunan değere deniyor. 2024 yılında emekli olanlar/olacaklar, 2024 yılı ocak-temmuz dönemi emekli aylık artışlarından faydalanıyor. 2025 yılında emekli olacakların maaşları ise 2024 yılı güncelleme katsayısı üzerinden hesaplanacak.
FARKIN KAYNAĞI NE?
Gelelim 2024 yılında emekli maaş hesabına. 2023 yılındaki yüzde 4.5'lik gelişme hızı ve yüzde 64.77'lik TÜFE oranı dikkate alınınca, güncelleme katsayısı 1.6612 seviyesinde uygulanacak. 2024'ün sonuna kadar emekli olacakların maaş hesabına yüzde 86.16'lık kümülatif zam oranı da eklenecek. Bu rakamlar toplandığında 2024 yılında emekli olacakların maaşı yüksek olacak. Emekliliğini 2025'e bırakacaklar ise 2024 yılında yapılan yüzde 86.16'lik kümülatif zam oranından faydalanamayacak. 2025 yılı için öngörülen güncelleme katsayısının ise 1.4605 düzeyinde gerçekleşmesi bekleniyor. 2025 yılı Ocak ayındaki emekli zammının ise yüzde 17'lerde kalacağı hesap ediliyor. Bu durumda 2025'te emekli olacakların maaşı 2024'te emekli olnlardan çok daha düşük oluyor.
YÜZDE 30 FARK OLUŞUYOR
2024 ve 2025 yılı maaş hesaplamalarına bakıldığında bu iki yıla ait yaklaşık yüzde 30 maaş farkı oluşuyor. Enflasyon ve büyüme oranlarında rakamsal değişiklikler yüzde 40'lara varan maaş farkının, Kasım ayı itibarıyla yüzde 30'a, bu yılsonu itibarıyla da yüzde 30'un altına düşmesine yol açıyor. Bu hesaplamalar sendikaların hazırladığı rakamlarla örneklendirilirse, 2024 yılına ait yıllık enflasyon oranının yıllık yüzde 45 gerçekleşmesi halinde 9920 gün prim ödeyen ve 2024'te emekli olan bir işçiye 51.832 TL emekli maaşı bağlanacak. Bu işçi 2025 yılında emekli olması halinde ise 39.804 TL maaş alacak. Böylece 2025'te emekli olunması halinde 2024'e göre yüzde 30.32 yani 12 bin 28 TL daha az maaş bağlanmış olacak.
BAKANLIĞIN HESABI NE?
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ve SGK ise 2024 ve 2025 maaş farkını ise enflasyonist dönemlerde maaş artışlarının TÜFE'nin üzerinde yapılması ve güncelleme katsayısı ile maaş artışları arasındaki bağın kopmasına bağlıyor. Bakanlık ve SGK'nın hesabı ise şöyle: "Emekli aylıkları, 2024 yılının Ocak ayında yüzde 49.25, Temmuz ayında ise yüzde 24.73 oranında artırılmıştır. 2024 yılı aylık artışı toplam yüzde 86.16 olarak gerçekleşti. 1 Ocak-31 Aralık 2024 tarihleri arasında emekli başvurusu yapan herkes bu zamlardan yararlanacak. 2025 yılında emekli olanlar da ise; geçmiş yıl primleri, 2024 yılı TÜFE oranının yüzde 45'i ve gelişme hızının da yüzde 6 olacağını varsaydığımızda, 2024 yılına ilişkin güncelleme katsayısı yüzde 46.8 olacak. Primler, bu oranla güncellenecek. 2024 yılı aylık artışı ile güncelleme katsayısı arasında yaklaşık 40 puan fark oluşacak. Bu durum bu yıl emekli olmayıp seneye bırakan SSK ve Bağ-kurluların emekli aylıklarında yaklaşık yüzde 30 azalmaya neden olacak."
MAAŞ FARKI KAÇ YILDA KAPATILABİLİR?
Sendikaların hesaplamalarına göre; 2024-2025 yılları maaş farkı prim ve gün sayılarına doğrultusunda ancak 5 ya da 6 yılda kapatılabiliyor. 12 bin 600 gün prim ödeyerek 2024 yılında emekli olan bir çalışanın aylık tutarı, 6 yıl daha fazla çalışarak ve toplamda 14 bin 760 gün prim ödeyerek eşitlenebilecek.
KAÇ KİŞİYİ İLGİLENDİRİYOR?
2024-2025 Yılı emekli maaşları farkı SGK verilerine göre yaklaşık 140 bini kamu işçisi olmak üzere yaklaşık 300 bin emekli adayını ilgilendiriyor. Kamuda çalışan memurlar ise bu maaş farkından etkilenmiyor.
EMEKLİLİK DİLEKÇESİ NE ZAMAN VERİLMELİ?
Özel sektörde çalışanlar 31 Aralık'a kadar emeklilik dilekçelerini SGK'ya vermeleri halinde 2024 yılı emeklisi sayılacak. İşlemleri Ocak 2025'te tamamlanarak 31 Aralık 2024 tarihi üzerinden emeklilik maaşları hesaplarına yatırılacak. Kamu işçileri için de iki ayrı durum söz konusu. Her ayın 1'in de maaşlarını alan kamu işçileri 31 Aralık 2024 tarihine kadar emeklilik dilekçelerini vermek zorunda. Ayın 15'in maaş alan kamu işçilerinin ise 14 Ocak 2025 tarihine kadar emeklilik dilekçelerini verme imkânları bulunuyor. Bu tarihe kadar dilekçe verenler 2024 yılı emeklisi sayılacak.
FARKI GİDERMEK İÇİN DÜZENLEME YAPILACAK MI?
Kamuoyunda beklentilere rağmen hükümetin, 2024-2025 emekli maaş farkının giderilmesi için bir düzenleme yapması beklenmiyor. Aktüeryal dengelere müdahalede bulunmayı düşünmeyen Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Işıkhan, her fırsatta "emekli aylıklarının hesaplanmasıyla ilgili bir konu gündemimizde yok" değerlendirmesini yapıyor.
YOĞUN BAŞVURU BEKLENİYOR MU?
2024-2025 emekli maaş farkı nedeniyle oluşacak emeklilik baskısının yeni bir EYT vakasına dönüşüp dönüşmeyeceği hesaplanmaya çalışılıyor. Emekli olmak isteyenlerin dilekçelerini hazırladığı ve maaş farkının kapatılmasına dönük sürpriz bir gelişme olup olmayacağını görmek istediği, son güne kadar beklemeyi tercih edeceği tahmini yapılıyor. 2023 yılında 2 milyon 193 bin 791 kişi emekli oldu. 2023 yılında aktif sigortalı çalışan kişi sayısının 986.212 kişi azalması EYT baskısını gözler önüne serdi. Bakanlık ve SGK şimdiden artmaya başlayan emeklilik başvurularının son güne doğru artmasını bekleniyor.
