Pandeminin yaralarını sarmaya çalışan küresel ekonomi, bu kez de tedarik zincirindeki aksama ile boğuşuyor. Arz-talep dengesizliği, yükselen taşıma maliyetleri, konteyner kıtlığı başta enerji olmak üzere tüm emtia fiyatlarını yukarı çekti. Küresel enflasyonu da zirveye taşıyan bu gelişme, özellikle Avrupa'da büyük hasarla yol açıyor.
Deniz yolu ile taşımacılıkta maliyetler 10 kat artarken, karada, havada, limanlarda ve depolarda da tedarik zincirinde halkalar tamamen kırılmış durumda. Üstelik pandeminin yarattığı bu sürecin bir süre daha devam edeceği konusunda fikir birliği mevcut. JPMorgan Chase ve IHS Markit tarafından yapılan bir çalışmaya göre imalat sektöründeki küresel teslimat süreleri, 23 yılın en kötü gerilemesini yaşıyor. 40'tan fazla ülkede yaklaşık 13 bin 500 işletmenin yöneticilerinden toplanan verilerle oluşturulan Küresel PMI Tedarikçi Zaman Endeksi, 35'li seviyelere indi.
Endeksin değerinin 50'den az olması zamanlamanın bozulduğu anlamına geliyor. Yapılan çalışmada mevcut tedarik zinciri kesintisinin, birçok fabrikanın Kovid- 19 kısıtlamaları nedeniyle kapandığı geçen yıldan bile daha kötü olduğunu gösteriyor. Yapılan çalışma, tedarik zincirindeki bozulmanın, enflasyonu da doğrudan etkilediğini ortaya koyuyor.
AVRUPA'DA 13 YILIN ZİRVESİNDE
Tedarik zincirindeki aksama, Euro Bölgesi'nde eylül ayında yıllık enflasyonu yüzde 3.4'le son 13 yılın en yüksek seviyesine çıkardı. AB'de de ağustos ayında yüzde 3.2 olan yıllık enflasyon, eylülde yüzde 3.6'ya yükseldi. Enflasyon, geçen yılın eylül ayında AB'de yüzde 0.3, Euro Bölgesi'nde ise yüzde eksi 0.3 seviyesinde gerçekleşmişti.
Eylül ayında enflasyondaki yükselişe en fazla katkıyı enerji fiyatlarındaki artış verdi. Enflasyon, eylül ayında Litvanya ve Estonya'da yüzde 6.4, Polonya'da yüzde 5.6, Macaristan'da yüzde 5.5, Romanya'da yüzde 5.2 ve Letonya'da yüzde 4.7 seviyesinde ölçüldü. Söz konusu oran, Almanya'da yüzde 4.1, İspanya'da yüzde 4, Belçika'da yüzde 3.8, İtalya'da yüzde 2.9 ve Fransa'da yüzde 2.7 olarak belirlendi.
584 GEMİ BEKLEMEDE
Geçtiğimiz hafta dünya limanlarında rölantide yani yüklenmeyi veya boşaltılmayı bekleyen 584 konteyner gemisi vardı. Dökme yük gemilerindeki aksaklıklar ise daha da kötü. Wall Street Journal'ın yaptığı bir ankete göre ekonomistler, tedarik zinciri zorluklarının 2022 ortasına kadar uzayacağını öngörüyor. Hatta IMF önceki gün Asya ve Pasifik'teki ekonomileri tedarik zinciri konusunda uyardı. IMF raporunda, tedarik zinciri aksamalarının riskleri arttırdığı belirtildi.
ALMANYA'DA ŞİRKETLERIN % 26'SI ÜRETİMİ DURDURDU
Almanya'nın tedarik zincirleri üzerinde baskı oluşturan malzeme kıtlığı, tedarik kesintileri ve ağır liman tıkanıklığı nedeniyle, birçok perakendeci ve tüketici Noel dönemini kaygıyla bekliyor. Şirketler hammadde kıtlığı, taşıma için şiddetli rekabet ve limanlardaki tıkanıklıkla mücadele ediyor.
Alman Ticaret ve Sanayi Odası (DIHK) tarafından yapılan bir ankete göre, Alman şirketlerinin yüzde 42'si mevcut siparişleri işleme almakta zorlanıyor. Yüzde 26'sı ise üretimi kısmak, hatta durdurmak zorunda kaldı. EY tarafından yapılan bir ankete göre, Almanya'daki yetişkinlerin yarısından fazlası Noel hediyelerini ekim ve kasım gibi erken bir tarihte almayı düşünüyor.
MADE IN CHINA EFSANESİ ÇÖKÜYOR MU?
Çin ekonomisi tedarik zincirinden en çok etkilenenlerden. Made in China etiketi başta Amerika Birleşik Devletleri olmak üzere artan maliyetlerden ticaret savaşına ve salgına kadar her şeyden etkilendi. Uzmanlar tek bir ülkeye çok fazla bağlı kalınmasının doğurduğu üretim sürecinden endişeli. Çin'de ayrıca enerji alanında da ciddi sorunlar yaşanıyor. Ülkenin büyük bir bölümünde fabrikalar durdu. Limanlarda zaten uzun olan kuyruklar daha da arttı.
UCUZ BENZİN İÇİN ÇEKYA'YA
Enerji ve akaryakıt sektöründe Avrupa'da kâbus yaşanıyor. İngiltere'de başlayan akaryakıt krizinin ardından Avrupa'daki enerji sıkıntısı ülkeleri endişelendiriyor. Almanya'da benzin ve motorin fiyatları 2012 yılının ağustos ayından bu yana en yüksek seviyeye ulaşmasının ardından, Alman sürücüler Çekya sınırına yakın olan Çek benzin istasyonlarına akın etti.
Ülkede doğalgaz fiyatı bu yıl yüzde 440, elektrik fiyatı ise yüzde 14.3 arttı. Marketlerde de mini ekmeğin fiyatı 1 euro oldu. Ayçiçek yağı yüzde 28.8, kahve yüzde 9.8 zamlandı. Ülkede sosyal yardıma sadece 3 euro zam öngörülmesi, yardım çığlıklarını güçlendirdi. Cemil ALBAY/FRANKFURT
KONTEYNERLAR KİLİTLENDİ
ABD'de limanlarda 7 gün 24 saat çalışma gibi önlemler devreye sokuldu. Los Angeles Limanı'nın Direktörü Gene Seroka, salgınla ilgili aksaklıkların çeşitli tedarik zincirlerini etkilemeye devam etmesi nedeniyle 18 Ekim Pazartesi günü Los Angeles kıyılarında yaklaşık 200 bin konteynerin kilitlendiğini söyledi.
