Sicil notundan iş kolu değiştirmeye, gece mesaisinden kadınların çalıştırılamayacağı sektörlere kadar birçok başlıkta iş hayatının püf noktaları milyonlarca çalışanı ilgilendiriyor. İnsan kaynağını etkin kullanımında önemli rol oynayan performans ölçümü de bunlardan biri. Çalışanın eğitim ihtiyacı, kariyer yönetimi, maaş artışı, ödül, terfi gibi imkânlarını belirleyen performans ölçümü, sicil notunun somut verilere dayanması zorunluluğu bulunuyor. İş Kanunu'na göre iş sözleşmesinin işverence feshi durumunda çalışana yasal haklarının ödenmesi, performansa dayalı fesihlerde, Yargıtay kararlarına göre de ölçümlerinin objektif verilere dayanması gerekiyor. İşyeri devredilen işçinin alacaklarından hem devreden hem de devralan sorumlu olup, iş koşullarındaki değişiklik geçmişi bağlamıyor. Çocukların gece mesaisinde, kadınların maden ocakları, kablo döşemesi gibi ağır işlerde çalışması yasaya aykırı bulunuyor. Çalışma hayatında işçiyi korumaya yönelik merak edilen bazı soruların yanıtları şöyle:
Performans düşüklüğü nedeniyle iş sözleşmesi fesih edilebilir mi?
İş Kanunu'na göre iş sözleşmesinin feshi durumunda, bunun yazılı olarak bildirilmesi, gerekçesinin açıkça belirtilmesi, ortaya çıkan yasal hakların çalışana ödenmesi gerekiyor. Performansa dayalı fesih için savunmanın alınması, gerekiyorsa performansı izlenmesi ve süre verilmesi esastır. Feshe temel oluşturan performans ölçümlerinin somut ve ölçülebilir verilere dayanması gerekmektedir. Sübjektif değerlendirmelere dayalı performans ölçümleri, iş sözleşmesinin feshine temel oluşturamaz.
Çalışan objektif ölçümden uzak bir değerlendirmeyle karşı karşıya kalırsa ne yapması gerekiyor?
İşçinin feshin geçersizliği ve işe iade talebi ile yargı yoluna başvurması halinde işçi işe iade edilebiliyor. Yargıtay kararlarında da performans ölçümünde objektif değerlendirmenin zorunluluğu vurgulanıyor.
Yeni pozisyona itiraz için hangi yol izlenmeli?
İşçi bu durumda arabulucuya başvurma şartını yerine getirmiş olmak kaydıyla dava açabilir. Taraflar anlaşarak çalışma koşullarını her zaman değiştirebilir. Sözleşmede iş değişikliklerinin çalışan tarafından kabul edileceği yönünde bir madde bulunması, işverene bu konuda istediği değişiklikleri yapabilme olanağı veriyor. İşçinin yapılan değişiklikleri kabul etmemesi durumunda, sözleşmede yer alan bu hükme dayanılarak "sözleşmeye aykırılık" gerekçesiyle iş sözleşmesi feshedilebilir.
İşyeri devredilen işçinin devirden önceki alacaklarından yeni şirket mi eski şirket mi sorumludur?
İşyerinin devri halinde, devirden önce doğmuş olan ve devir tarihinde ödenmesi gereken borçlardan devreden ve devralan işveren birlikte sorumludur. Ancak devreden işverenin sorumluluğu devir tarihinden itibaren 2 yıl ile sınırlıdır.
İşverenle işçi anlaşarak iş koşullarını değiştirebilir mi?
İş Kanunu'na göre taraflar anlaşarak çalışma koşullarını her zaman değiştirebilir. Çalışma koşullarında yapılan değişiklikler geçmişe etkili olarak yürürlüğe konulamaz.
Çalışılmış gibi sayılan 4 aylık sürenin sigorta primi ödenir mi?
İşçi, işe başlatılsın veya başlatılmasın, çalıştırılmadığı süre için işçiye ödenecek en çok 4 aya kadar ücret ve diğer haklarından iş kazaları ve meslek hastalıkları ile işsizlik sigortası primi de dâhil olmak üzere tüm sigorta kollarına ait primlerin işverence kesilmesi gerekir.
İşyerini devreden işverenin işyerinde çalıştırdığı işçilerle ilgili sorumluluğu devam eder mi?
İşyerinin devri halinde, devirden önce doğmuş olan ve devir tarihinde ödenmesi gereken borçlardan devreden ve devralan işveren birlikte sorumludurlar. Ancak devreden işverenin sorumluluğu devir tarihinden itibaren 2 yıl ile sınırlıdır.
Gece çalışması yapamayacak işçiler hangileridir?
Gece mesaisinde 18 yaşını doldurmamış çocuk ve genç işçilerin gece çalıştırılması yasak. Kadın işçiler gece postalarında 7,5 saatten fazla çalıştırılamaz. Ancak turizm, özel güvenlik ve sağlık hizmeti yürütülen işlerde ve bu işlerin yürütüldüğü işyerlerinde faaliyet gösteren alt işveren tarafından yürütülen işlerde kadın işçinin yazılı onayının alınması şartıyla 7.5 saatin üzerinde gece çalışması yaptırılabilir.
Hamile ya da emziren kadın işçi gece postasında görevlendirilir mi?
Kadın işçiler, gebe olduklarının doktor raporuyla tespitinden doğuma kadar, emziren kadın işçiler ise doğum tarihinden başlamak üzere 1 yıl süre ile gece postalarında çalıştırılamazlar. Ancak emziren kadın işçilerde bu süre, anne veya çocuğun sağlığı açısından gerekli olduğunun işyerinde görevli işyeri hekiminden alınan raporla belgelenmesi halinde 6 ay daha uzatılır.
Kadın işçi eşiyle aynı gece postasında çalıştırılabilir mi?
Kadın işçinin kocası da işin postalar halinde yürütüldüğü aynı veya ayrı bir işyerinde çalışıyor ise kadın işçinin isteği üzerine, gece çalışması, kocasının çalıştığı gece postasına rastlamayacak şekilde düzenlenir. Ayrıca aynı işyerinde çalışan eşlerin aynı gece postasında çalışma istekleri, işverence, imkân dâhilinde karşılanır.
İşveren işçiyi ihbar süresine uymaksızın, yani önceden haber vermeksizin işten çıkardığında işçinin talep edebileceği bir hak var mıdır?
İşverenin işçiyi işten çıkarması eğer İş Kanununda sayılan haklı nedenlerden birine dayanmıyor ise, işçiye bildirim süresine ilişkin ücret tutarı kadar tazminat ödemek zorundadır.
İşverenin bildirim süresi kullandırmaksızın işçinin iş sözleşmesini feshetmesi mümkün müdür?
İşveren bildirim süresine ilişkin tazminatı peşin ödeyerek hizmet akdini her zaman feshedebilir. Kanundaki bildirim süreleri asgari zorunlu süreler olup, bu sürelerin iş sözleşmesi ya da toplu iş sözleşmeleri ile artırılması her zaman olanaklıdır.
Çalışanın kendisine önerilen yeni pozisyonu kabul etmemesi durumunda işverenin yaptırım hakkı doğar mı?
İşveren sağladığı çalışma koşullarında esaslı bir değişikliği ancak durumu işçiye yazılı olarak bildirmek suretiyle yapabilir. Bu şekle uygun olarak yapılmayan ve işçi tarafından altı işgünü içinde yazılı olarak kabul edilmeyen değişiklikler işçiyi bağlamaz. İşçi değişiklik önerisini bu süre içinde kabul etmezse, işveren değişikliğin geçerli bir nedene dayandığını, fesih için başka bir geçerli nedenin bulunduğunu yazılı olarak açıklamak, bildirim süresine uymak suretiyle iş sözleşmesini feshedebilir.
Kadın işçiler madenlerde çalıştırılabilir mi?
Kadın işçiler maden ocakları, kablo döşemesi, kanalizasyon, tünel inşaatı gibi yer altında yapılan işlerle, su altında yapılan işlerde çalıştırılamaz.
İşçinin başka bir şubeye gönderilmesi mümkün müdür?
Personel yönetmeliği, işyeri uygulamaları ve benzeri kaynakların sağladığı çalışma koşullarında esaslı bir değişikliği ancak durumu işçiye yazılı olarak bildirmek suretiyle yapabilir. Bu şekle uygun olarak yapılmayan ve işçi tarafından altı işgünü içinde yazılı olarak kabul edilmeyen değişiklikler işçiyi bağlamaz. İşçi değişiklik önerisini bu süre içinde kabul etmezse, işveren değişikliğin geçerli bir nedene İşçi bu durumda da arabulucuya başvurma şartını yerine getirmiş olmak kaydıyla dava açabilir.
