Hükümet, milyonlarca çalışanı doğrudan ilgilendiren 20 farklı kanunu tek bir temel Türk İş Kanunu ile bütüncül bir yapıya kavuşturmaya hazırlanıyor. Esnek çalışmadan çocuk çalışanlara yönelik mevzuata, çalışma saatinden tatil ücretine birçok başlıkta yeni düzenlemeler yapılacak.
Mevcut kanunlara göre, erken emeklilik kapısı açan, sigorta başlangıcı, eksik primlerin tamamlanması, çocuklara sigorta, ölüm aylığında hak sahipliği merak edilen konuların başında geliyor. Aileler çocuklarının erken emekli olabilmesi için küçük yaşta sigortalı yapmakla birlikte bireysel emeklilik seçeneğine yöneliyor.
İş Kanunu kapsamında 18 yaşından önce sigortalı olunması hem yaş hem de prim günü açısından avantaj sağlıyor. Bu da erken emekli olma imkânı sunuyor. Bu yaşta sigortalılık prim günleri geçerli olmakla birlikte ilk sigortalılık tarihini etkilemiyor. Çünkü bu yaştan önce sigortalı olunsa dahi başlangıç tarihi 18 yaşa basılan günde başlatılıyor. Torunu işe girenin 65 yaş aylığı kesilmiyor, erkekler de ölen eşinin dul aylığına başvurabiliyor. Erken emeklilik, yaşlılık aylığı, eksik primlerin tamamlanması konularında merak edilen soruların yanıtları şöyle:
Sigorta işlemleri her yaş grubu için aynı mı?
Sigorta giriş işlemleri İş Kanunu'na göre yapılıyor. Yasaya göre 15 yaşını doldurmayan çocukların çalıştırılması yasak. Ancak 14 yaşını dolduran, ilköğretimini tamamlayan çocuklar, bedensel, zihinsel ve ahlaki gelişmelerine ve eğitime devam edenlerin okullarına devamına engel olmayacak hafif işlerde çalıştırılabilir. Bunun için de 18 yaş altı çalışanın ailesi ile işveren arasında yazılı sözleşme yapılması gerekiyor.
18 yaş altında kendi nam ve hesabına çalışanlar sigortalı sayılıyor mu?
Kendi nam ve hesabına bağımsız çalışma ve kamu görevlisi statüsünde sigortalı sayılması gerekenlerden 18 yaşını doldurmamış olanlar 18 yaşından sonra sigortalı sayılır. Bir meslek veya sanat okulunu bitirenlerden, Türk Medenî Kanunu hükümlerine göre mahkemece ergin kılınmak suretiyle, öğrenimleriyle ilgili görevlerde çalışanlar hakkında 18 yaşın bitirilmiş olması şartı aranmıyor. Bu durumda sigortalı olabilmek için genel kural İş Kanunu hükümlerine göre genç veya çocuk işçi olmak sosyal güvenlik anlamında hizmet akdiyle çalışmayı gerektiriyor.
Erken yaşta sigortalı olmak sigorta başlangıcını öne çeker mi?
Sigorta başlangıcı, ilk defa uzun vadeli sigorta kollarına tabi prim ödenmek suretiyle çalışmaya başlanan tarihtir. Sigortalılık süresinin 18 yaşın dolduğu tarihten başlamasını yönelik hüküm Nisan 1981'den önceki sigortalı çalışmaya başlayan SSK'lıları etkilemiyor. Bu tarihten önce 18 yaş öncesi yapılan sigorta girişleri yaşa bakılmadan başlangıç yapılıyor. Ancak bu tarih ve sonrası yapılan sigorta girişlerinde 18 yaş başlangıç sayılıyor. Bu nedenle bu yaştan küçük sigorta yaptırmak sigorta başlangıcını öne çekmiyor, yaş ve prim gün açısından faydası bulunuyor.
Yaşa göre günlük, haftalık çalışma saatleri konusunda bir sınırlama var mı?
İş Kanunu'na göre, 18 yaşından küçük olanlar günde en fazla 7 saat, haftada en fazla 35 saat çalışabilir. Okul öncesi eğitime devam edenler için ise günde en fazla 2 saat, haftada 10 saat sınırı bulunuyor. Süre, 15 yaşını bitiren çocuklarda haftada 40 saate kadar çıkabiliyor.
18 yaş altı sigorta erken emeklilik sağlar mı?
Emeklilik şartları üç döneme göre belirleniyor. Buna göre 2000 öncesi, 2000-2008 arası ve sonrası olarak değerlendirmek gerekiyor. Mevcut sistemde 2008'den önce küçük yaşta sigortalı gösterilenler erken emekliliğe hak kazanıyor. Bugün 18 yaş altında sigorta yapmak avantajlarına karşın erken emeklilik hakkı sağlamaz.
Erken yaşta sigorta ölüm aylığı, malullük açısından bir fayda sağlar mı?
18 yaş altı çalışmalar sigortalıya malullük aylığı bağlanması ve ölümü halinde de ailesine ölüm aylığı bağlanmasını sağlar.
Yaşlılık aylığı kimler alabilir? Evde yaşayanların gelirine bakılıyor mu?
Yaşlılık aylığı hiçbir geliri, güvencesi olmayan, ekonomik durumu yetersiz, 65 yaşına dolduran vatandaşlara veriliyor. Eşinin ve kendisinin gelirinin asgari ücretin net tutarının üçte birinden düşük olanlara aylık bağlanıyor. Evde yaşayan torunun işe girmesi aylık bağlanmasını engellemiyor. Bu yıl için yaşlılık aylığı 3 bin 504 lira olarak ödeniyor.
Erken yaşlananlar kaç yaşında emekliliğe hak kazanır?
Gerek hizmet akdi ile çalışan sigortalılara gerekse kendi nam ve hesabına bağımsız çalışan sigortalılara erken yaşlandığı Kurum Sağlık Kurulu'nca tespit edildiği takdirde, 55 yaşını doldurması ve en az 5400 gün prim ödemesi bulunması koşuluyla emekli aylığına hak kazanır.
Ölüm aylığı sadece kadınlara mı bağlanıyor?
Vefat eden eşten dolayı geride kalan eşe bağlanan aylık halk arasında dul aylığı olarak ifade ediliyor. Yasada kadın erkek ayırımı yapılmıyor, sigortalının eşleri hak sahibi olarak tanımlanıyor. Eşini kaybetmiş erkekler de ölüm aylığı alabilir. Eşini kaybetmiş erkeğin çalışması veya emekli olması ölüm aylığı almasına engel teşkil etmiyor. Sadece yeniden evlendiğinde kesilir.
