Konuşurken ya da bir şeyler yazarken metnin anlam bütünde karşılaşılan hatalar anlatım bozukluğu olarak sınıflandırılıyor. Anlatım bozuklukları pek çok farklı nedenden kaynaklanabildiği için bazılarımız için karmaşık görünse de türlerini dikkate alarak öğrenmeye çalıştığımızda öğrenmesi oldukça kolay. Bu yazımızda yapısal anlatım bozukluklarına ait örnek cümlelere değineceğiz.
Yapısal Anlatım Bozuklukları Nelerdir?
Anlatım bozuklukları ilk olarak iki ana başlık etrafında sınıflandırılmıştır. Bu iki ana başlıktan biri de yapısal bozukluklardır. Yapısal anlatım bozuklukları başlığının altında çok fazla alt başlık da bulunmaktadır. İşte yapısal anlatım bozukluğu olarak sayılacak anlatım bozukluğu türleri:
- Özne – Yüklem Uyuşmazlığı
- Tekillik – Çoğulluk Bakımından
- Olumluluk – Olumsuzluk Bakımından
- Kişi Bakımından
- Özne Eksikliği
- Nesne Eksikliği
- Tümleç Eksikliği
- Yüklem Eksikliği
- Ekeylem ve Eylemsi eksikliği ya da hataları
- Ek Yanlışlığı
- Fiilde Çatı Uyuşmazlığı
- Bağlaç Hataları
- Tamlama Yanlışlıkları
Yapısal Anlatım Bozuklukları Örnek Cümleler
- Ben ve kardeşlerim parka gideceğim (Özne-Yüklem uyumsuzluğu-Kişi bakımından uyuşmazlık)
- Güvercinler ne güzel uçuyorlar (Özne insan dışında bir varlık olduğu zaman yüklem her zaman tekil olmalıdır. Tekillik-Çoğulluk hataları)
- Çocuklar okulda okumayı öğreniyor. (Özne insan olduğunda yüklem tekil de olabilir çoğul da olabilir ikisi de doğrudur.
- Birkaçı bugün burayı ziyaret edecekler. (Belgisiz zamir ya da belgisiz sıfatların özne olarak yer aldığı cümlelerde yüklem çoğul eki almaz. Bu cümlenin doğrusu "Birkaçı bugün burayı ziyaret edecek" olmalıdır.)
- Anlattıklarını hiç kimse dinledi. (Olumluluk-olumsuzluk bakımından Özne- Yüklem uyumsuzluğu)
- Herkes onu çok seviyor, onun kötülüğünü istemiyordu. (Özne eksikliği. Virgülden sonra kimse kelimesi gelmeli.)
- Pazara indiğimizde o patlıcan, ben elma aldım. (Yüklem eksikliği. Virgülden önce aldı kelimesi gelmeli.)
- Ben doktoruma inanır, dinlerim. (Nesne eksikliği. Virgülden sonra onun gelmesi gelmeli.)
- İşte çıkıp taksiye bindim, 15 dakika sonra indim ve tiyatroya geldim. (Virgülden sonra bu taksiden kelimesi gelmeli. Tümleç eksikliği)
- Hafta başında gelindi ve hafta sonu olmadan döndü. (Etken-Edilgen çatı uyumsuzluğu. Cümle edilgen başladığı için edilgen bitmeli. Döndü değil dönüldü denmeli.)
- Özel ve devlet okulları için kar tatili ilan edildi. (Tamlama yanlışlıkları-Tamlanan eksik. Özel okullarda ve devlet okullarında olmalı.)
- O köpekleri çok sever ama kapısının önüne bir kap su bırakmayı unutmaz. (Bağlaç yanlışlığı. Ama bağlacı ilk cümledeki anlamdan zır bir anlama dikkat çekileceği zaman kullanılmalı. Bu cümlenin bağlacı "ve" bağlacı olmalı.)
- Onların elde kimse yemek yapmasını bilmez. (Ek yanlışlığı. Yapmasını kelimesindeki iyelik eki gereksizdir. Yemek yapmayı bilmez denmelidir.)
- Bu sektörde birçok çirkinlikler de bulunur. (Ek yanlışlığı. Yapı itibariyle çokluk anlamı barındıran belgisiz sıfatlar ile yapılan tamlamalarda çokluk eklerini kullanamayız. Bu cümlenin doğrusu "Bu sektörde birçok çirkinlik de bulunur" olmalı.)
