Günümüzde Uygurlar Doğu Türkistan'da yaşamaktadır. Uygur adının aslı tam olarak bilinmemekle birlikte, Uygurların adının geçtiği Çin kaynaklarında onların Hunların soyundan olduğu geçmekte ve Huiho (uçan şahin) adıyla da kaydedildiği bilinmektedir. Akraba kavimleri ile Dokuz Oğuz – On Uygur diye adlandırılırlar. IV. V yüzyıllarda Töles adını almışlardır. Türk kökenli bir halk olan Uygurlar, günümüzde Türkistan'ın doğusunda hüküm sürmektedir. Göktürk Devleti'ne bağlı boylardan biri iken bağımsızlığını ilan etmiş, yerleşik hayata geçerek tarihte büyük kalıntılar bırakmış olan Uygur Devleti özellikle tarım ve ticaret faaliyetleri ile ön plana çıkmıştır.
UYGUR DEVLETİ KURUCUSU
Uygurlar 745 yılında Kutluğ Kül Bilge Kağan tarafından kurulmuştur. Ortaçağ da gelişen bir uygarlık kurmuş olan Uygurlar, önceleri Kuzey Moğolistan'da yaşıyorlardı. Hun İmparatorluğunu yıkılmasının ardından Göktürklerin buyruğu altına girerek daha sonra onlara karşı ayaklanmış ve 740 yılında bağımsız bir devlet kurmuşlardır. Öteki Türk boylarını egemenlikleri altına alıp güçlenen Uygurlar Çinliler ile de ilişki kurmuşlardır. IX. yüzyılın ortalarında Tibetliler ile Kırgızların saldırısına uğrayarak yıkılan Uygur Devleti ortadan kalkınca, Uygurlar Batıya göç etmiş ve küçük ve dağınık devletler kurmuşlardır. Son olarak ise tüm Uygurlar Cengizhan döneminde Moğolların egemenliği altına girmiştir.
UYGUR DEVLETİ ÖZELLİKLERİ
UYGUR DEVLETİ BAYRAĞI
Uygur Devleti'nin bayrağı sarı zeminle kaplı ve üzerinde bir kadın ve erkek motifi yer almaktadır. Sarı tüm Türk Devletlerinde olduğu gibi "Hâkimiyet gücünü ve hükümdarlığı" ifade etmektedir. Uygur Devleti bayrağı ile ilgili kaynaklarda kesin bir bilgi olmasa da yerleşik hayata geçişin şehir yaşamındaki "kadın" rolünü de beraberinde getirdiği ve bu nedenle de bayraklarında kadınerkek eşitliği vurgusunun yapılmış olabileceği düşünülmektedir fakat araştırmalar onların ataerkil bir toplum oluşturduğu yönünde. Aile içerisinde otorite "Baba" olarak görülmektedir.
UYGURLARA AİT DESTAN
Tüm Türk destanlarında "mavi ışık, "kurt" ve anayurt Uygur destanında da temel unsurdur. Bu destanlar bir karış toprağını, bir taşına feda etmemek gerektiğine dair nitelik taşımaktadır. Uygur Türklerinin iki destanı bulunmaktadır. Biri Uygurların Türeyişi ile ilgilidir. Bu onların bir kurttan türediğini anlatmaktadır. Diğeri ise "Göç Destanıdır" göç destanında ise Uygurların Tarım havzasına niçin göç etmek mecburiyetinde kaldıklarını anlatılmaktadır. İlk destan Çin kaynaklarında ikinci destan ise İran ve Çin kaynaklarında mevcuttur ve birbirlerini tamamlamaktadır. Ayrıca ikinci destanda hakanların kötü idaresi ve milli birliğin bozulması durumunda yurdun nasıl yitirildiği yer almaktadır.
UYGUR TÜRKLERİ HANGİ BOYDAN?
Uygurlar Kadim Kuzey Türklerinden, 9 Oğuz boyundan teşekkül ediyorlardı. Bu nedenle kaynaklarda genellikle Dokuz Oğuzlar veya Uygur Tölesleri olarak anılıyorlar. Tölesler Kuzey Türkleri olarak tanımlanırlar. Uygurlar ise Töleslerden olduğu kabul edilen dokuz boyun idarisi olarak gelmiş (Budun) bir beyin önderliğinde birlikte hareket etmesi ile müstakil bir güç ve siyasi kimlik kazanmışlardı. Göktürk kağanı Bumın, Tölesleri mağlup edip devletin unsurlarından biri haline geldiği yıllarda (551) devletin hâkimiyetindeki tüm alanlarda yayılmaya ve etkinlik göstermeye başladılar. Göktürk Devletinin zayıfladığı yıllarda bağımsız olma yolunda ilerleyen Kuzey Türkleri, İlteber unvanlı P'usa önderliğindeki Uygur Tölesleri ve Sir Tarduş Tölesleriydi.
Yüksek Çözünürlüklü Türkiye Siyasi Haritası