Tristör nedir, nasıl ölçülür? Tristör çalışma prensibi

Özellikle yüksek güç kullanan devreler üzerinde açma – kapama işlemini gerçekleştirmek amacıyla tristör adı verilen devre elemanları kullanılır. Tristörün bu tür devrelerde verimli ve uygun olmasının nedenlerinden en başta geleni, yarı iletken bu devre elemanının anahtarlama hızının yüksek olmasıdır. Devreyi oldukça hızlı bir şekilde açma ve kapama imkânı sağlayan tristörler, devre üzerine gelen elektrik enerjisinin kontrol altında tutulmasına ve oldukça hassas bir şekilde düzenlenmesine imkân sağlayan bir özelliğe sahiptir. Tristörler çok çeşitli alanlarda kullanılan aletlerin devrelerinde verimli sonuç almaya yarar:

• Cam imalatı
• Kimya sanayi
• Gıda üretim sanayi alanları
• Otomotiv boya sanayi
• Çimento imalatı
• Çelik boruların imalatı
• Ambalaj imalat alanları

TRİSTÖR ÇALIŞMA PRENSİBİ

Tristör adı verilen devre elemanları, dört katmandan oluşan bir yarı iletken malzemedir. Doğru akımla çalışabildiği gibi, alternatif akım altında da çalışma özelliğine sahiptir. Akımı tüm yönlere doğru geçirebilen bir özelliği vardır. Tristörlerin, anot – katot uçları ile birlikte bir de "gate" adı verilen bağlantı uçları vardır. Tristörler devreye bağlanırken, anot ucuna (+), katot ucuna ise (-) gerilim verilmesi gerekir.

TRİSTÖR ÇEŞİTLERİ

Tristör adı verilen elektronik devre elemanlarının da kendi içinde farklı türleri vardır. Temel olarak tristör çeşitleri, akımı tek yönlü veya çift yönlü iletmeleri bakımından iki gruba ayrılır. Tek yönlü akımı ileten tristörler kendi içinde silisyum kontrollü doğrultucular, silisyum tek yönlü anahtarlar, ışığa duyarlı silisyum kontrollü doğrultucu tristörler, komplomenter silisyum kontrollü doğrultucular, kapalı tetikleyici anahtar şeklindeki tristörler ve programlanabilme özelliğine sahip tek jonksiyonlu tristörler gibi türlere ayrılır. Çift yönlü akımı iletebilen tristör çeşitleri ise, çift yönlü diyot tristörler, çift yönlü triyot tristörler ve silisyum çift yönlü anahtar adı verilen tristörlerdir.

TRİSTÖR SEMBOLÜ

Tristör adı verilen bu elektronik devre elemanının farklı çeşitleri vardır ve her bir çeşidinin kendine has sembolü vardır:

• Silisyum kontrollü doğrultucu anlamına gelen tristör çeşidinin sembolü, "SCR" şeklinde ifade edilir. SCR, silikon kontrollü doğrultucu veya yarı iletken kontrollü doğrultucu anlamına da gelir.
• Silisyum tek yönlü anahtar denilen tristör çeşidinin sembolü, "SUS" şeklindedir.
• Işığa duyarlı silisyum kontrollü doğrultucu denilen tristör çeşidinin kısaltması, "LASCR" şeklindedir.
• Komplomenter silisyum kontrollü doğrultucu adı verilen tristörün kısaltması ise "COSCR" şeklindedir.
• Programlanabilir tek jonksiyonlu transistör adı verilen tristörlerin sembolü, "PUT" tristör şeklindedir.
• Kapalı tetikleyici anahtar şeklindeki tristörlerin sembolü, "GTO"dur.
• Çift yönlü diyot tristör çeşidinin sembolü, "DIAC" şeklinde ifade edilir.
• Çift yönlü triyot tristör adı verilen tristör çeşidinin sembolü, "TRIAC" şeklindedir.
• Çift yönlü silisyum anahtar denilen tristör çeşidinin simgesi ise, "SBS" olarak ifade edilmektedir.

TRİSTÖR NASIL ÖLÇÜLÜR?

Tristör sağlamlık kontrolü, AVOmetre adı verilen elektronik cihaz ve devre ölçüm aletiyle yapılır. Analog AVOmetre aleti ohm kademesine getirilir. AVOmetrenin kırmızı ucu yani eksi ucu tristörün katot ucuna, AVOmetre aletinin siyah ucu yani artı ucu ise tristörün anot ucuna değdirilir. Bu durumda iken ölçü aletinde hiçbir değer görünmez. Tristörün anot ucu ile katot ucu arasında bir kısa devre yapılır. Kısa devre gerçekleştiğinde, AVOmetre aletinin ibresi bir değer göstermelidir. Anot ile katot uçları arasında yapılan kısa devre sonlandırılsa bile, ölçü aleti değer göstermeye devam etmelidir. Çünkü tristörler bir kez tetiklendiklerinde, durdurulana kadar iletime devam etmektedir. Uçlardan birinin teması kesilerek tekrar değdirilmesi durumunda ise, ölçü aleti yeniden hiçbir değer göstermeyecektir. Tüm süreç bu şekilde ilerliyor ise, bu durumda tristör sağlam demektir.