Tımar sistemi nedir sorusu, Osmanlı Devlet teşkilatlanmaları ve uygulanan sistemler hakkında araştırma yapan pek çok kişinin aklında beliren bir sorudur. Çünkü devlet için askeri ve idari anlamda oldukça önemli ve akıllıca bir sistemdir. Pek çok tarihçi bu Tımar sisteminin Osmanlı Devleti için önemli olduğunu vurgular. Bu nedenle tımar sistemi hakkında "Osmanlı'da tımar sistemi ne zaman kaldırıldı, kim kurdu, faydaları neler?" soruları ön plana çıkar.
Tımar Sistemi Nedir?
Tımar sistemi Osmanlı İmparatorluğu'nda uygulanan bir maaş sistemi olarak tabir edilebilir. Kamu arazisi, vergi toplama yetkisi ve asayişi sağlama görevlerinin verildiği bir sipahiye bırakılır. Bu sistem Osmanlı İmparatorluğu'nda ağırlıklı olarak, merkezden denetlenen büyük bir sipahi gücünün beslenerek padişah ordusuna asker sağlaması için geliştirilmiştir.
En geniş tabir ile tımar sistemi, bir araziye ait olan vergi gelirlerinin tümünün ya da bir kısmının, dirlik olarak havale edilerek bir görevliye devredilmesi ve bu devrin karşılığı olarak bazı hizmetlerin yüklendiği; askeri, idari ve mali amaçları bulunan bir sistemdir. Tımara hak kazanan kişi ancak askeri sınıftan bir kişi olabilir. Halktan birisine tımar vermek kesinlikle yasaktır.
Osmanlıda Tımar Sistemi Ne Zaman Kaldırıldı, Kim Kurdu?
Osmanlı İmparatorluğu'nda hem devletin boş arazilerini değerlendirmek hem de kendi otoritesini güçlendirmek amacı ile kurulmuş bir sistem olan Tımar sistemine ilişkin ilk kayıtlara Orhan Bey ve Osman Bey dönemine yani 1299- 1362 yılları arasında karşılaşılır. O günden itibaren düzenli bir şekilde işleyen Tımar sistemi bir müddet sonra bazı kişiler tarafından suistimal edilmeye başlanmıştır. Bu nedenle Tımar sisteminin kaldırılması kararı alınmıştır. Tımar sisteminin kaldırılması ise 1839 yılında Tanzimat Fermanı'nın yayınlanması ile olmuştur.
Tımar Sistemi Faydaları Neler?
Tımar sistemi, 15. ve 16. yüzyıllarda Osmanlı İmparatorluğu'nun tarımsal üretim düzeni ile süvariye dayalı sipahi askeri gücünü ve merkezi otoritenin taşra bölgelerde egemenliğini sentezleyen bir askeri- idari- iktisadi bir sistemdi. Tımarda üreticilik yapan halk ve yöneticilik yapan sipahi savaş zamanlarında kısa sürede atlı bir askere ve alt rütbeli bir subaya dönüşürdü. Kişinin çalıştığı mevkiye göre ona bir toprak verilirdi ve bu toprağın düzenli şekilde işlenmesi istenirdi. Tımar sisteminin faydaları ise şu şekildeydi:
Devlet askere toprak yerine maaş verdiği için maaş yükü azalmıştır.
Devlet tımar sistemini denetlediği için üretimde süreklilik olmuştur.
Devletin askeri toprak sahibi olup o bölgeye baktığından devletin otoritesi artmıştır.
Boş duran toprak arazileri değerlenmiştir.