Kelime kökü itibariyle hız anlamına gelen tako ve ölçmek anlamına gelen metre kelimelerinin birleşiminden oluşan takometre kelimesi, devir saati ya da RPM saati olarak bilinir. Bu ölçüm aletleri, motorlu araçlarda motorun devir hızını dakika bazında ölçmeye yarayan aletlerdir. Bu aletler, devri ölçülmek istenen motorun miline temas ettirilerek motor ile aynı hızda dönen hareketli bir parça ve bu hareketi dakikadaki tur sayısı bazında ölçen bir sistemden oluşur.
Takometre ne işe yarar?
Takometre aletleri ile devri ölçülen cisimler, genelde motorlu araçlarda bulunan motor mili ya da teker kısmıdır. Devir kelimesi, dönen nesnelerin birim zamanda yaptığı tam tur sayısına denir. Devir kavramı, birim zaman bazında, "devir=tur/zaman" formülü ile gösterilir. Örnek vermek gerekirse, bir dakika içinde 500 kez dönüş yapan bir motor milinin devir hızı, 500 devir/dakika şeklinde ifade edilebilir.
Takometre çalışma prensibi
Motorlar, kendi tasarımlarının sınır değerleri içinde dönüş hızına sahiptir. Motorların içinde bulunan pistonlar krank milini pompalar. Krank mili döner ve motora güç gönderir. Takometreler ise, bu krank milinin bir dakika içinde yaptığı dönüş sayısını hesaplar.
Motorlarda RPM yani devir hızı belirli bir düzeyin üzerine çıkarsa hareketli parçalar ısı ve sürtünme gibi etkenler nedeniyle hasar görebilir. Bu nedenle takometre kullanımı yoluyla motorların azami devir hızının üstüne çıkmadan kullanılması hayati öneme sahiptir.
Takometre kullanım alanları
- Nakliye araçlarında, motorların devir hızı üzerinden araçların izin verilen ve sakıncası bulunmayan değer aralıklarında kullanılmasını sağlamak için kullanılır. Ayrıca bu sayede nakliye şirketleri, nakliye araçlarının sürüş süreçlerini kolayca takip edebilmektedir. Bu tür araçlarda takometre, şoförün sürüş etkinliğini kayıt altına alır. Taşıt hareket halinde olduğu zaman kayıt altına alınan veriler üzerinden nakliye şoförlerinin uygun hız ve devirlerde araç kullanıp kullanmadıkları takip edilir.
- Uzun yol yolcu taşımacılığında da yine aynı amaçla, yolculuk verilerini kaydetmek ve takip edebilmek için takometreler kullanılır.
Takometre çeşitleri nelerdir?
- Analog takometre: Analog takometreler, belirli bir skala üzerinde hareket eden bir iğne ya da kadran türünde parçaların hareketi ile devir ölçümü yapan aletlerdir. Bu tür takometreler, hareket sırasında, motorun hareketi ile eş zamanlı bir şekilde devir hızını gösterir. Bu tür takometrelerde verilerin kaydedilmesi için bir bellek söz konusu değildir. Yalnızca eş zamanlı ve anlık ölçüm yaparlar. Bu nedenle de bu tür takometreler kullanılarak ortalama değer ya da sapma gibi ayrıntı değerler kayıt altına alınamaz.
- Dijital takometre: Bu tür takometreler, bir LCD ya da LED gösterge ile aynı zamanda depolamada kullanılan bir belleğe de sahiptir. Bu tür takometrelerde, ortalama değerler ve sapma gibi istatistiksel veriler de tespit edilebilir ve kayıt altına alınabilir. Belirli bir zaman aralığındaki hareketin hassas bir şekilde ölçülmesine ve kaydedilmesine imkân sağlar. Bu tür takometreler günümüzde yaygınlaşmaya başlamıştır. Analog takometrelerin aksine bu tür takometrelerde iğne ya da kadran göstergesi bulunmaz, dijital ekran şeklinde göstergeler bulunur.
- Temaslı ve temassız takometre: Temaslı tür takometrelerde dönen şaft ile takometre temas halinde bulunur. Temassız tür takometrelerde ise bir lazer ya da optik disk yardımıyla hareket ölçülür.
- Zaman ve frekans ölçüm takometreleri: Takometre türleri arasında bu tür bir ayrım ise, ölçüm yöntemlerine dayanan bir ayrımdır. Zaman ölçüm aleti, gelen darbeler arasındaki zaman aralığını ölçmek suretiyle devir hızını hesaplar. Frekans ölçüm takometresi ise gelen darbelerin frekansını ölçmek yoluyla devir hızını hesaplar. Zaman ölçüm takometreleri düşük devir hızlarını ölçmek için daha kullanışlıdır. Frekans ölçüm takometreleri ise daha çok yüksek hızlı devirlerin ölçümünde kullanılmaya uygundur.
