Pençik sistemi adını Farsçadan almıştır. Farsçada pençik beş demektir. Bu bağlamda Osmanlı devleti her beş esirden birini asker yapmak için uğraşmıştır. Sistem adını buradan almıştır. Bu politika Osmanlı devletinin genişlemesinde ve imparatorluk olması bakımından oldukça önemlidir. Daha çok 1. Murad döneminde başlanan bu sistem sonralarda geliştirilerek kullanılmaya devam edilmiştir. Peki, pençik sistemi özellikleri nelerdir, ne zaman kurulmuştur? Bu sorunun yanıtı…
Bu sistemin ne anlama geldiği aslında adında saklıdır. Pençik, Farsçada beş anlamına gelmektedir. Bunun yanında yek de bir anlamına gelmektedir. Bu kelimelerden türeyen pençik sistemi, Osmanlı devletinde 1363'ten sonra uygulanmaya başlanmıştır.
Pençik sistemi nedir kısaca bahsedecek olursak, savaşlarda elde edilen esirlerin beşte birinin asker olarak istihdam edilmesi üzerine kurulu bir sistemdir. Bu sistem bu açıdan baktığımızda Osmanlı Devleti'nin imparatorluk olmasını sağlamıştır.
Pençik sisteminin neyi ifade ettiğinden yukarıda bahsetmiştik. Burada ise pençik sisteminin özelliklerinden bahsedeceğiz. Bu açıdan baktığımızda öncelikle pençik sistemi Osmanlı'nın asker kapasitesini önemli ölçüde büyütmüştür. Genelde Balkanlarda yapılan seferler sonucu elde edilen esirleri değerlendirmek için geliştirilmiş bir sistemdir.
Bu esirler Türk örf ve adetlerinden uzak olduğu için de bu esirlerin beşte birini belirli yerlere yerleştirerek bu örf ve adetlerin öğretilmesi sağlanmaktadır. Bu sayede esirler Türkleştirilmektedir. Bu bağlamda da gerekli askeri eğitimler verilmekteydi. Sonuç olarak Osmanlı ordusu bu bağlamda ilk dönemlerinde önemli ölçüde büyümüştür. Bu sistem 1363'te kullanılmaya başlanmıştır.
Bu esirler genellikle savaşta gazi olmuş kişilere istihdam edilmekteydi. Ayrıca gaziler elde edilen birçok ganimetten de yararlanmaktaydı. Bu istihdam sonucunda ise gaziler bu esirleri, İslam hukuku çerçevesinde yetiştirmekte ve geliştirmekteydi. Bu sayede nüfus akıllıca kullanılmış olunuyordu ve Osmanlı ordusu güçleniyordur.
Bu sistemin ilk kullanıldığı savaşı inceleyecek olursak karşımıza Sırpsındığı savaşı çıkmaktadır. 1. Murad döneminde uygulanmaya başlanmış olan bu sistem neredeyse 500 yıl boyunca sürmüştür. Yeniçeri ocağının kaldırılmasıyla birlikte ise bu sistem de tarihe karışmıştır. Fakat o zamana kadar Osmanlı devletinde birçok asker devşirilmiştir.
Pençik sisteminin temel amacı, Osmanlı devletindeki askeri ihtiyaçları karşılamaktır. Bunun yanında gaza anlayışı da bu sistemde önemli bir yer tutmaktadır. Savaşlardaki düşman konumundaki askerleri Müslüman yapmak da bu sistemin amaçlarından birisidir. Pençik sisteminde bir diğer istihdam yöntemi de Osmanlı vatandaşı niteliğine sahip Hristiyan çocuklardır. Bu sayede bazı pençik kanunlarıyla sistemin devamlılığı sağlanmıştır.