Bir nilüfer çiçeğinin en önemli özelliği, koni biçimi şeklindeki merkezi dişi üreme sisteminin olmasıdır. Ortada bulunan sarı renkteki çıkıntılı haznenin yuvarlak deliklerinin içinde, ayrı şekilde tohumlara dönüşen yumurtalıkları vardır. Nilüfer çiçeği kendini istediği zaman açar ve kapar. Genellikle üç gün boyunca açık kalırlar, sonraki birkaç gece içindeki tozlayıcılar ile birlikte kapanır. Çiçekler tozlaşmaya yardımcı olmak için gece boyunca ısıyı serbest bırakır. Tozlaşmadan sonra yapraklar düşer ve tohumlar gelişir. Daire şeklindeki tohumlar son derece sert bir tohum kabuğuna sahiptir.
Oryantal kültürler için bu bitki çok önemlidir. Budizm'de saflık ve yenilenmenin sembolü olan bir yaşam çiçeğidir. Lütuf ve güzelliği temsil eden bu bitki, göletlerde ve akarsularda yetişir.
Dini törenler sırasında sıklıkla kullanıldığı için bu durum ona mistik bir özellik verir. Nilüfer suyun üzerinde narin bir şekilde süzülür, bu da tüm su çiçekleri arasında benzersizdir.
Her kültür, rengine bağlı olarak bu büyüleyici çiçeğe kendi anlamını verir. Mavi Nilüfer, eski Mısırlılar tarafından öteki dünyanın, reenkarnasyonunun ve gizemlerinin güçlü bir hatırlatıcısı olarak kabul edilmiştir. Bundan dolayı ritüellerinde ve meditasyonlarında önemli bir rol oynamıştır.
Budizm ve Brahmanism'de ve onlarla ilişkili sembolizm de, kuru Nilüfer tohumlarının uzun ömrü nedeniyle yaşam, refah, bereket, uzun ömür ve sonsuzluğu temsil eder. Çin ve çeşitli Asya ülkelerindeki Japon Nilüfer çiçeği, Buda'nın sembolü olarak kullanılır.
Beyaz Nilüfer çiçeği ve pembe Nilüfer, saflık ve bağlılığın sembolüdür. Kırmızı, mor, mavi ve renkli olanları, ruhsal bir yükseliş ve aydınlanma duygusuna sahip olmaya yardımcı olur. Yeşil nilüfer ise, hayatlarını iyileştirmek isteyen herkes için bir yardımcıdır.
Asya kültürlerinde, özellikle Hinduizm, Budizm, Tibet ve diğerlerinde çok yaygın bulunan bu su bitkisinin çeşitli anlamları vardır. Sabır, barış, sonsuzluk ve maneviyat bunların en önemlileridir.
Suyun yüzeyinden dünyaya açılmak için çamurda kök salar. Bu nedenle Nilüfer çiçeği dövmesi yeniden doğuşu, zor zamanlardan sonra ayağa kalkabilmeyi ve ilerleme gücünü sembolize eder.