Divan Edebiyatında sıklıkla kullanılan bir şiir tekniği olan musammat gazel nedir diye merak edenler vardır. Musammat gazel beyitleri sayesinde, bu türün nasıl olduğu anlaşılabilir. Özellikle, ortaöğretim öğrencilerinin mutlaka musammat gazel örnekleri hakkında araştırma yapması gerekir. Çünkü, Türk Edebiyatı dersi üniversiteye geçişte önemli bir yer tutar. Bu yüzden, musammat gazel özellikleri kesinlikle öğrenilmelidir. Ek olarak, musammat gazel temsilcisi de sınavda çıkabilen bir detaydır.
Gazel, Divan Edebiyatı şiirlerinden biridir. Kendi içinde ayrı kollara ayrılır. Bunlar arasında, bendlerden oluşan bazı türler bulunur. Musammat ise kelime anlamı olarak "ipliğe dizilmiş inci" demektir. Edebiyatımızda bendlerden meydana gelen tüm nazım biçimlerine "Musammat" adı verilir. Bend, en az üç mısradan oluşan nazım birimine verilen addır. Bendler, boğum, rabıta ve bağ olarak da adlandırılır. Divan şiiri ele alındığında, bendlerden meydana gelen birçok nazım biçimi vardır. Bunlar:
Müselles
Murabba
Terbî
Muhammes
Tahmîs
Müseddes
Tesdîs
Müsebba
Tesbî
Müsemmen
Tesmîn
Mütessa
Mu'aşşer
Ta'şîr
Terkîb-i bend (=terkîb-bend)
Tercî'-i bend (=tercî'-bend)
Musammatın en önemli özelliği, kendi başına bir nazım biçimi olmamasıdır. Sadece, gazel ile bazı kasidelerde görülen bir nazım biçimi türüdür.
"Mütekerrir musammat", ilk bendde bulunan dize ile beyitlerin, diğer bendin sonunda tekrarlanmasına verilen addır.
"Müzdevic musammat" ise bendi oluşturan dize ile beyitlerin, diğer bendler ile sadece uyak olarak benzemesi durumunda oluşur.
Musammat gazelde, dize ortalarında iç uyak vardır. Uyak şekli, abab, cccb, dddb'dir. Gazele ek olarak, musammat kaside de vardır. Aynı vezinlerle yazılması gereken bu tip şiirlerde, genel olarak "Mefâîlün mefâîlün mefâîlün mefâîlün" kalıbı kullanılır.
Bu türün en önemli temsilcileri arasında, Fuzulî, Nedim, Bâkî, Taşlıcalı Yahya Bey vardır. Aşağıda ise Fuzulî'nin yazmış olduğu bir musammat gazel örneği verilmiştir.
Beni candan usandırdı cefâdan yâr usanmaz mı
Felekler yandı âhımdan muradım şem'i yanmaz mı
Kamu bimarına canan devâ-yı derd eder ihsan
Niçün kılmaz bana derman beni bimar sanmaz mı
Gül-i ruhsarına karşu gözümden kanlu akar su
Habibim fasl-ı güldür bu akar sular bulanmaz mı
Gamım pinhân tutardım ben dediler yâre kıl rûşen
Desem ol bivefâ bilmen inanır mı, inanmaz mı
Fuzuli rind-ü şeydâdır hemişe halka rüsvâdır
Sorun kim, bu ne sevdadır bu sevdadan usanmaz mı
(Fuzulî)
Beni candan usandırdı
Cefâdan yâr usanmaz mı
Felekler yandı âhımdan
Muradım şem'i yanmaz mı
Kamu bimarına canan
Devâ-yı derd eder ihsan
Niçün kılmaz bana derman
Beni bimar sanmaz mı
Gül-i ruhsarına karşu
Gözümden kanlu akar su
Habibim fasl-ı güldür bu
Akar sular bulanmaz mı
Gamım pinhân tutardım ben
Dediler yâre kıl rûşen
Desem ol bivefâ bilmen
İnanır mı, inanmaz mı
Fuzuli rind-ü şeydâdır
Hemişe halka rüsvâdır
Sorun kim, bu ne sevdadır
Bu sevdadan usanmaz mı