Psikoloji ile ilgilenen kişiler kognitif ne demek sorusuna yanıt arar. Kognitif bozukluk nedir diye soranlar için bu kavram, bir insanın zihinsel yetilerinde meydana gelen gerilemeyi ve en basit görevleri bile yerine getirmede zorlanmasını ifade eder. Bu yetilerin neler olduğunu merak edenler, kognitif fonksiyon ve beceriler ne demek diye araştırabilir. Kognitif gelişim nedir ve ne anlama gelir? Bilişsel psikoloji neyi inceler?
Kognitif sözcüğü, Fransızcadan dilimize geçmiştir ve "bilişsel" anlamına gelir. Bilişsel psikoloji ise kişinin sahip olduğu zihinsel fonksiyonları ile ilgilenir. Bunlar arasında, dikkat, dil, hafıza, algı, akıl yürütme, problem çözme, zeka, yaratıcılık gibi zihinsel işlevler bulunur.
Ulric Neisser, bilişsel psikolojinin babası olarak bilinir. Neisser'in biliş tanımı, bilişsel süreç kavramını detaylı bir şekilde ortaya koyar.
"Biliş" terimi, duyusal uyaranın dönüştürüldüğü, detaylandırıldığı, ezberlendiği, farklı ve yeniden kullanılmaya başlandığı tüm süreçleri ifade eder. Bu yetiler, görüntüler ve halüsinasyonlar haricinde değişik bir uyarımın olmadığı durumlarda da çalışırlar. Böylesine geniş bir tanıma sahip olan bilişsel faaliyetlerin, bir insanın başarabileceği her alana dahil olduğu ve her psikolojik olgunun da bilişsel bir fenomen olduğu anlaşılır.
Bilişsel psikoloji, insan davranışının zihinsel yapılarının ve süreçlerinin ortaya çıkarılabileceğini savunur. Başka bir ifadeyle, zihni merkeze yerleştirir ve davranışlar yoluyla onu inceler.
Bilişsel gelişim, insanın bilişsel becerilerini inceleyen bir psikoloji dalıdır. Bilgilerin nasıl algılandığını, ne şekilde öğrenildiğini ve ezberlendiğini ve bunların kişinin davranışlarını nasıl etkilediğini anlamaya çalışır. Bilişsel psikolojiye göre aslında hiç kimsenin gerçekliği özünde kavrayamayacağı, yalnızca gerçeğin bir yansımasını anlayacağı varsayılır. Varlığı anlaşılabilen gerçekler ve bilgiler ile ilgili bir görüşe sahip olmak ve olup biten hakkında akıl yürütmek yeterlidir.
Kognitif gelişim, algı, dikkat, hafıza, düşünme, dil ve öğrenme gibi çeşitli bilişsel süreçlerle alakalıdır. Her insan aynı bilişsel yeterliliğe sahip değildir ve kognitif gelişimi etkileyen faktörler vardır.
Hafıza problemleri, bulanık bilinç, algıda bozukluk, dikkat eksikliği, konuşma ve düşünce bozukluğu, odaklanma problemi ve öğrenme güçlüğü gibi çeşitli zihinsel faaliyetlerde oluşan kötüleme durumu olarak tanımlanabilir. Kognitif bozukluğa neden olan başlıca etkenler arasında aşağıdakiler bulunur.
Demans (Bunama)
Alzheimer Hastalığı
Delirium
Amnezi
Depresyon
Asosyal bir yaşam tarzı
Fiziksel ve zihinsel egzersiz yapmamak
Eğitim seviyesinin düşük olması
Kognitif bozukluğa sahip olan kişilerde aşağıdaki belirtilere rastlanır.
Kişi sürekli olarak bazı eşyaları kaybeder
Davetlere ve randevulara gitmeyi unutur
Konuşurken kelimeleri unutur
Fiziksel olarak hareket etmekte güçlük çeker ve koku alma duyusu zayıflar