Islahat sözlükte, iyi bir hale getirme; iyileştirme, düzeltme (reform) anlamlarına gelmektedir. Arapça Islah kökünden gelmekte olan bu kelime; iyileştirme, düzeltme, iyi bir hale koyma, düzenleme anlamlarına gelmektedir. İyileştirmeye yönelik atılan bir adımdır. Çağa ayak uydurma konusunda sıkıntılar yaşayan kurumların bazı prensipler dahilinde zamanın gereklerine göre yeniden düzenlenmesidir.
ISLAHAT NEDİR?
Islahat dendiğinde akla Osmanlı Devletinin çöküş dönemi gelmektedir. Özellikle XXVII. yy'ın sonlarından itibaren Osmanlı Devleti gücünü kaybetmeye başlamıştır. Bu durum imparatorluğun eski ihtişamlı döneminde uzaklaşmasına neden olmuştur. Kısacası ıslahatı bir yenilik olarak ifade etmek mümkündür.
ISLAHAT HAREKETİ NEDİR?
Avrupa'da ilk olarak coğrafi keşiflerde başlayan gelişmeler Osmanlı devletini etkilemiştir. Coğrafi keşiflerinin ardından ticaret yollarında değişim başlamış ve Osmanlı devletinin vergi ve ticaret gelirleri azalmaya başlamıştır. Aynı zamanda uzun süreli savaşların beraberinde ekonomik sıkıntılar ve isyanlar devleti büyük oranda sıkıntıya sokmuştur.
Avrupa'ya karşı üstünlüğünü ciddi anlamda kaybeden Osmanlı Devleti, yeni fetihler yapamaz hale geldi. Bu durum karşısında padişahlar ve bazı devlet adamları gidişatı değiştirmek için çözüm yolları aramaya başlamıştır. Duraklama döneminde hükümdarlar ıslahat hareketlerine yön vermiş ve devletin yeniden güçlenmesi için ıslahat hareketlerini başlatmıştır fakat 17. yy'da yapılan yenilikler süreklilik gösterememiştir. Aynı zamanda merkezi otoritenin güçlenmesi için padişah yetkilerine kısıtlamalar getirilmesi anlayışı ortaya çıkmıştır.
ISLAHAT ÇALIŞMALARI NE DEMEK?
Osmanlı İmparatorluğu'nun içinde bulunmuş olduğu durum karşısında 3. Selim ve 2. Mahmut döneminde devlet kurumlarında ve bunun tamamlanması adına eğitim alanında girişilen geniş reform hareketleri, ıslahat çalışmaları arasında dikkati çeken gelişmeler arasında yer almaktadır.
İlk ıslahat hareketleri XVII. yy'da başlamıştır. Bu dönemde yapılan en önemli ıslahatların başlıcaları aşağıda yer almaktadır;
ISLAHAT FERMANI NEDİR?
Tanzimat Fermanı'nı tamamlayıcı niteliğe sahip olan Islahat Fermanı; kişi hakları, siyasi kuruluşlar, yeni kurumların kurulması hususlarında yapılması planlanan köklü yenilik ve değişiklikler için Sultan Abdülmecid zamanında yayımlanan bir fermandır.
Kırım Harbi'nin son yıllarına doğru ele alınmış olan Islahat Fermanı, Osmanlı İmparatorluğu içinde Müslüman olmayanlara verilen haklar açısından büyük öneme sahiptir.