Türk dilinin imlasi üç ana ilkeye dayanir:
1.Dildeki her ses genel olarak yazida ayri bir harfle gösterilir. Ortak söyleyisi temel alan bu yazilisa ses imlasi ya da fonetik imla denir.
2.Türkçe kelimelerde oldugu gibi, yabanci dillerden alinan kelimelerin de kök ve ekleri gösterilir. Kelimelerin kökenine agirlik veren bu yazilisa köken imlasi ya da etimolojik imla adi verilir.
3.Ayrica yazilista gelenege de yer verilir. Yazilis geleneklerine uyan biçimleri degerlendiren imla, geleneksel imla adini alir.
Türkçenin Sesleri
Her dilde sesler, sesliler ve sessizler olmak üzere iki büyük gruba ayrilir. Buna uygun olarak seslilerle sessizleri gösteren harfler de iki grupta toplanir.
1) Sesliler:
Türkçede 8 sesli vardir: a, e, i, i, o, ö, u, ü. Seslinin çikisi sirasinda dilin durumuna, söyleyisin, dilin arkasinda ya da önünde olusuna göre sesliler ikiye ayrilir:
Kalin sesliler; a, i, o, u.
ince sesliler: e, i, ö, ü.
Dudaklarin söyleyis sirasinda aldiklari biçime göre sesliler ikiye ayrilir:
Düz sesliler: a, e, i, i.
Yuvarlak sesliler: o, ö, u, ü.
Söyleyis sirasinda agzin biçimine ve açikligina göre de sesliler ikiye ayrilir:
Genis sesliler: a, e, o, ü.
Dar sesliler: i, i, u, ü.
Buna göre her seslinin, dilin, dudaklarin durumu ve agiz açikligi bakimindan üç niteligi vardir:
kalin, düz, genis
ince, düz, genis
kalin, düz, dar
i: ince, düz, dar
o: kalin, yuvarlak, genis
ö: ince, yuvarlak, genis
u: kalin, yuvarlak, dar
ü: ince, yuvarlak, dar
Sessizler:
Türkçede 21 sessiz vardir: b, c, ç, d, f, g, g, h, j, k, l, m, n, p, r, s, s, t, v, y, z.
Bazi sessizlerin çikarilisi sirasinda ses telleri titresimli olduklari halde, bazi sessizlerde ses tellerinin titresmedigi görülür. Bu bakimdan seslileri ikiye ayiriyoruz:
a) Titresimli olan ve yumusak denilen sessizler: b, c, d, g, g, j, l, m, n, r, v, y, z.
b) Titresimli olmayan ve sert denilen sessizler: ç, f, h, k, p, s, s, t.
TÜRKÇEDE SES UYUMLARI:
1. Büyük Sesli Uyumu:
Türkçede bir kelimenin ilk seslisi kalinsa, sonraki sesliler de kalin olur: adim, kaya, dalga, dudak, kirlangiç, okuma, biçki, kirpik, vergi, gözlük, yüzük vb.
Türkçede büyük sesli uyumuna uymayan kelimeler genellikle yabanci kökenlidir: gazete, kahve, lokomotif, otomobil, dünya, insan, meydan, telefon vb.
Türkçede bu kurala uymayan birkaç kelime vardir: anne, dahi, elma, hangi, hani, inanmak, kardes, sisman, vb.
Türkçede bazi birlesik kelimeler de büyük sesli uyumuna uymaz: baskent, duruvermek, Kocaeli, ilkokul, biraz, gecekondu, salkimsögüt vb.
Türkçede ekler çogunlukla büyük sesli uyumuna uyar:
yurd-u-muz, ev-ler-den, bayram-las-mak, baba-miz, so-kak-tan, siz-den vb.
Bazi ekler ise büyük sesli uyumuna uymaz: -leyin (aksamleyin, sabahleyin), -mtirak (yesilimtirak, mavimtirak),
-das (meslekdas, gönüldas), -ken (çalisirken, durmazken),
