Dünyanın şekli geçmişten beri merakla takip edilen bir konu olmuştur. Günümüze kadar Dünya ile ilgili pek çok teori üretilmiştir. Bu teoriler de genellikle Dünyanın şekli ile alakalı olmuştur. Dünyanın şekli ve bu şeklin getirmiş olduğu sonuçlar Dünyanın şekli ile alakalı en önemli konulardan birisidir. Peki bu denli önemli olan Dünyanın Şekli ile alakalı geçmişte hangi görüşler öne sürülmüştür? Dünyanın Şekli Nedir? Tüm ayrıntılar bu yazıda...
Dünyanın Şekli Nasıldır?
Dünyanın şekli halk arasında hep küre ya da yuvarlak olarak adlandırılmaktadır. Dünyanın şekli elbette küreye benzemektedir ancak bu şekle tam olarak küre denilemez. Dünyanın şekli ekvatordan şişik kutuplardan basıktır. Bu şeklin ismi ise Geoit'tir. Dünyanın şeklinin böyle olmasının sebebi Dünyanın ekseni etrafında dönmesindendir. Dünyanın kendi ekseni etrafında dönüşü ise ekvatorda merkez kaç kuvveti uygulanmıştır ve ekvator şişik hale gelmiştir. Bu sebeple de ekvatorun çapı kutupların çapından çok daha uzundur.
Dünyanın Şekli ve Hareketleri
Dünyanın şekli Geoittir. Geoit şeklinde ekvator kısmı şişikken kutup kısımları basıktır. Bu da dünyanın hareketlerindeki bazı şeylere etki eder. Dünyanın Geoit şeklinde olmasının hareketlerine olan etkileri şunlardır:
- Çizgisel hız ekvatordan kutuplara doğru azalır.
- Kutup ve ekvatorda büyük sıcaklık farkları yaşanır.
- Kutuplarda gün daha kısadır.
Dünyanın Şekli ve Sonuçları
Dünyanın Geoit şeklinin bazı sonuçları bulunmaktadır. Dünyanın bu şekilde olmasının sonucunda aşağıda verilenler gerçekleşir:
- Ekvator'dan Kutuplara doğru yer çekiminin artar.
- Ekvator'un yarı çap uzunluğunun Kutuplardan daha fazladır.
- Dünya'nın bir yarısında gece diğer yarısında gece yaşanır.
- Güneş ışınlarının düşme açısı Ekvatordan kutuplara doğru küçülür.
- Sıcaklıklar kutuplara doğru azalır.
- Ekvator'dan Kutuplara doğru bitkilerin kuşaklar oluşturması.
- Dünya'nın geoit biçiminden dolayı harita çizimlerinde hatalar meydana gelir.
- 9. Dünya'nın şekli, kutup yıldızının görünüm açısı bulunduğumuz yerin enlem derecesini verir.
- Kalıcı kar alt sınırı + Yerleşme + Orman + Tarım üst sınırı azalır.
- Paralel boyları kutuplara doğru azalır.
- Meridyenler arası mesafe kutuplara doğru azalır.
- Çizgisel hız kutuplara doğru azalır.
- Grup ve Tan süresi Ekvatordan Kutuplara gidildikçe artar.
- Ekvatordan Kutuplara doğru gidildikçe buharlaşma ve tuzluluk oranı artar.
- Yerden yükseldikçe görüş alanı genişler.
- Haritalar çizilirken bozulmalar olur.
- Ekvatorda Termik Alçak Basınç, Kutuplarda Termik Yüksek Basınç gözükür.
Dünyanın Şekli ile İlgili Geçmişte Öne Sürülen Görüşler
Dünyanın Geoit şekline sahip olduğu hemen kabul edilmiş değildir. Geçmiş yıllarda dünyanın şekli ile alakalı çok fazla teori ortaya atılmıştır. Hatta bu konu ile ilgili çok ciddi tartışmalar yaşanmıştır. Dünyanın şeklini tepsi gibi düşünen çok fazla insan bulunmaktaydı. Bu insanlar denizde fazla ileriye gidemezlerdi. Eğer çok ileriye giderlerse kenarından bir boşluğa düşeceklerini hayal ederlerdir. Dünyanın şeklini tepsi olarak kabul eden çok insan olsa da çoğu bu tepsinin bazı hayvanların sırtında taşındığını söylerlerdir. Bu hayvanlar; Dört filin sırtı, kaplumbağanın sırtı, öküzün boynuzları gibi hayvanlardı. Dünyanın küp şeklinde olduğunu düşünen kişiler bile vardı. Dünyanın şekli ile ilgili düşüncelerden bazıları şunlardır:
- Babiller ise, dünyanın denizde yüzen bir tepsiye benzediğini düşünürlerdi.
- Mayalar, dünyayı yüzen bir timsah olarak düşünürlerdi.
- Eski Hititliler, Okyanusta yüzen dev bir kaplumbağanın üstündeki dört filin taşıdığı yarım küre şeklinde düşünürlerdi.
- İlk Yunan Düşünürler, dünyanın etrafını nehrin çevrelediği düz bir tepsi şeklinde düşünürlerdi.
- Pisagor, Aristo, Biruni, Galileo Galile ve Kepler de dünyanın küreye benzediğini iddia etmişlerdir.
- Macellan, dünyanın çevresini dolaşan ilk denizcidir. Bu seyahatleri sayesinde hem Dünya`nın yuvarlak olduğu ispatlanmış hem de Dünya`nın çevresinin uzunluğunun belirlenmesini sağlamıştır.
- İdrîsî, Dünya`nın küre şeklinde olduğunu düşünmekteydi.
- BİRÛNİ, Orta Asyalı büyük Türk bilginidir. Dünya`mızın küreye benzediğini dile getirmiştir.
- Pisagor, Dünya`nın Güneş etrafında döndüğünü ve yuvarlak olduğunu ileri süren ilk kişidir. Ancak Pisagor`un bu dediğine bilimle uğraşan kişilerin dışında inanan kimse yoktu.
- Pisagor`dan iki yüzyıl sonra Aristo, gözlemleri sonunda Dünya`nın yuvarlak olduğunu kanıtlamıştır.
