Liseye geçmeye hazırlanan öğrenciler için cümlenin ögeleri örnek ve soruları büyük önem taşır. Konunun daha iyi anlaşılması açısından cümlenin ögeleri örnekleri iyi anlaşılmalıdır. Sınav hazırlığı içerisinde olanlar için cümlenin ögeleri konu anlatımı tekrarı yapmak oldukça yararlıdır. Testlerde hızlanmak için sık sık öge dizilişi soruları çözülmelidir. Öğrenciler, cümlenin ögeleri en kolay nasıl bulunur sorusuna yanıt arar. İşte cümle ve ögeleri hakkında merak edilenler…
Cümlenin Ögeleri Konu Anlatımı Nasıldır?
Bir durum, duygu, düşünce ve meydana gelen bir olayı kelimeler yardımıyla aktarmayı sağlayan sıralı sözcüklere cümle denir. Cümle içinde bulunan her sözcüğün kendine özgü bir görevi vardır. Yapılan işi, yapan kişiyi ve ne şekilde yapıldığı gibi cevapları içinde taşır. Kelimelerin sahip olduğu görevleri anlamak için cümlenin ögelerinin neler olduğunu iyi öğrenmek gerekir. Aşağıda cümlenin öğeleri hakkında detaylar verilmiştir.
Yüklem
Cümlenin temel öğelerinden biri olan yüklem, iş, eylem, oluş ve durum bildirir. Nasıl, ne zaman, ne kadar, neden, niçin, niye soruları ile yüklemi bulmak mümkündür.
Örnek: İstediği oyuncağı almadığım için küstü.
Özne
Yüklemin bildirdiği işi, durumu, hareketi ve olayı yapan ve etkilenen kişiyi belirtir. Özneyi bulmak için kim ve ne soruları sorulmalıdır.
Örnek: Annesinin ölümü onu kahrediyordu.
Nesne (Düz Tümleç)
Nesne, belli bir şekli, ağırlığı, hacmi, rengi olan ve herhangi bir maddeden meydana gelen cisimdir. Nesneyi bulmak için neyi ve ne sorularına cevap bulmak gerekir.
Örnek: Oğlum için yeni boyama kitapları aldım.
Dolaylı Tümleç
- den, - de ve - e ekleri sayesinde yüklemi anlam (yönelme, yaklaşma ve uzaklaşma) bakımından tamamlar. Dolaylı tümlecin hangisi olduğunu anlamak için yükleme, nereye, nerede, nereden, kime, kimde, kimden, neye ve neden diye sorulmalıdır.
Örnek: Organik domates almak için sahildeki markete gittim.
Zarf Tümleci
Yüklemi, iş, meydana geliş, zaman, durum, sayı, miktar ve şartlar açısından tamamlar. Yükleme, nasıl, ne zaman, neden, niçin, niye diye sorulması yeterlidir.
Örnek: Mutsuz olduğum zamanlarda hep bu mekâna gelirim.
Edat (İlgeç) Tümleci
Sözcükler arasında anlam bütünlüğü oluşturmayı sağlayan yardımcı kelimelerdir. Tek başına kullanılamazlar. Ne ile ve kiminle sorularının cevaplarıdır. Edatlar, cümleden atıldığında anlam bozulması yaşanır.
Örnek: Onu sevdiğimi bilmesine rağmen beni görmezden geliyor.
En sık kullanılan edatlar: ancak, başka, beri, dek, doğru, dolayı, gibi, göre, için, ile, itibaren, kadar, karşı, karşın, nazaran, öte, ötürü, rağmen, sadece, sanki, üzere, yalnız, yana.
Cümle Dışı Unsurlar
Yapı olarak cümlenin öğeleri arasında yer almayan, dolaylı yollardan cümlenin anlamını destekleyen sözcüklerdir. Ara sözler, bağlaçlar, ve hitaplar cümle dışı unsurlardır.
Hey! nereye gidiyorsun?
Bana hiç bakma, ben de onun yalancısıyım.
Öyle görünüyor ki, fazla sigara içmekten bir gün vefat edecek.