Bizans'ın ilk kilisesi olduğu düşünülen Aya İrini ya da diğer bir adıyla Azize İrini günümüzde müze olarak ziyaretçilere kapılarını açmaktadır. İstanbul'un kalbinde, tarihi yarımadada yer alan Aya İrini nerede, hangi ilçede sorusuna cevap arayanlar ile Aya İrini müzesi yol tarifi ile nasıl gidilir merak edenler için, kilisenin tarihini ve özelliklerini de içeren rehber niteliğinde bir yazı hazırladık.
Bizans İmparatoru Konstantin tarafından IV. yüzyılda inşa ettirilen Aya İrini Kilisesi, Ayasofya ile aynı dönemde yapılmıştır. Azize İrini adıyla da bilinen kilisenin İstanbul'un Bizanslılara ait en eski kilisesi olduğu düşünülmektedir. Aynı zamanda Osmanlı İmparatorluğunun camiye çevirmediği tek Bizans kilisesi olan Aya İrini, Romalılardan kalan Artemis, Afrodit ve Apollon tapınaklarının kalıntıları kullanılarak yaptırılmıştır. VI. yüzyılda yanan kilise yine bu yüzyılda İmparator I. Justinianus zamanında tekrar inşa edilmiştir. Ardından VIII. ve IX. yüzyıllarda meydana gelen depremler ile bina ciddi hasarlar almıştır.
Ülkemizin ilk müze çalışmalarının yapıldığı ve İstanbul'un fethine kadar patrik kilisesi olarak kullanılan bu yapı, Osmanlı döneminde ise cephanelik ve silah müzesi olarak kullanılmıştır. Günümüzde ise çeşitli kültürel etkinliklere ve sergilere ev sahipliği yapan önemli bir müze olarak faaliyet göstermektedir.
Bizans İmparatoru Konstantin tarafından yaptırılan Aya İrini Kilise ile ilgili ilginç bir efsane bulunmaktadır. Aslında bu yapının adı kutsal barış anlamına gelen "Hagia Eirene"dir. Kilise, gerçek adı Penelope olan ve o dönemde yaşamış bir azizenin adını almıştır. Bu azizeye Hagia Eirene denmiştir. Hagia Eirene'nin Hristiyanlığı yaymaya çalıştığı için putperestler tarafından yılanların olduğu bir kuyuya atıldığı, ölmeyince bir atın arkasına bağlanarak sürüklendiği anlatır. Gördüğü işkencelere rağmen ölmeyen azize putperestlerin Hristiyan olmasını sağlar. Anlatılan bu hikayeler üzerine kendisine bir forum ve saray yaptıran İmparator Konstantin kilise de inşa ettirmiş ve bu kiliseye azizenin adını vermiştir.
Bizans mimarisinin özgün örneklerinden biri olan Aya İrini kilisesinin en dikkat çekici özelliklerinden biri diğer Bizans kiliselerinden farklı olarak mozaiklerle süslenmemiş olmasıdır. Bunun yerine sade bir mimari tarz hâkimdir. Yapının iç kısmında yer alan büyük haç figürü, dikkat çeken detaylar arasındadır. Yapının diğer bir önemli özelliği ise Bizans'tan kalma tek avlulu kilise olmasıdır. Osmanlılar tarafından camiye çevrilmeyen tek kilise olma niteliği ve Bizans'ın ilk kilisesi olarak bilinmesi de Aya İrini'ye ayrı bir mana katar.
Aya İrini Müzesi İstanbul'un Fatih ilçesinde, Sultanahmet Meydanında bulunan Topkapı Sarayının bir parçası olarak Sarayburnu'nda konumlanmıştır. Müze hem yerli hem de yabancı turistlerin sıkça ziyaret ettiği tarihi yarımadanın kalbinde bulunan Topkapı Sarayının birinci avlusunda yer alır.
İstanbul'un Fatih ilçesinin en işlek ve en turistik semtlerinden birinde Sultanahmet'te yer alan Aya İrini Müzesi'ne ulaşım son derece kolaydır. Sultanahmet'e ulaşan tramvay hattı T1 ile Gülhane durağında inip kısa bir yürüyüşle müzeye ulaşmak mümkündür. Aynı zamanda birçok otobüs hattı ve Marmaray ile de müzeye ulaşım mümkündür. Özel araçla gelmek isteyenler için Sultanahmet civarında otoparklar bulunmaktadır.
Aya İrini Müzesi'ne giriş ücretlidir. Fakat bu ücret yabancı ve yerli turistler için değişiklik gösterdiği gibi öğrencilere de indirimli şekilde uygulanır. Her yıl güncellenen müze giriş ücretleri sezona göre de farklı olabilir. Aya İrini Müzesi'ni ziyaret etmek için istenen ücret ile ziyaret saatlerinin önceden kontrol edilmesinde fayda vardır. Bunun için ilgili internet adreslerine bakılabilir. Ayrıca bazı müze ve ören yerlerinde müze kart geçerli olmayabilir. Zira Aya İrini Müzesi'nde de müze kart ile ücretsiz giriş sağlanamamaktadır.