Kazakistan, yaklaşık 225 kişinin ölümüyle sonuçlanan ve "Ocak Trajedisi" adı verilen olaylardan sonra yaralarını sarmaya çalışıyor. Halihazırda anayasal düzen ile huzurun tamamen sağlandığı ülkede toparlanma süreci devam ederken bir yandan "Yeni Kazakistan'ın" temelleri atılıyor. Söz konusu olaylardan sonra, ülkeyi yaklaşık 30 yıl yöneten Nursultan Nazarbayev'den tüm siyasi hakları devralan Cumhurbaşkanı Tokayev'in halka yaptığı "Yeni Kazakistan" çağrısı dikkati çekiyor.
"BİRLİKTE KURALIM" ÇAĞRISI
Tokayev, 11 Ocak'ta Meclis'te yaptığı konuşmada, bundan sonra başlatacağı reformların habercisi olarak "Yeni Kazakistan'ı birlikte kurmaya çağırıyorum" sözlerini kullandı.
YENİ DÖNEM
Kazak uzmanlar, Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev'in, ocak ayının ilk günlerinde yaşanan olaylardan sonra başlattığı "Yeni Kazakistan" politikasının, sosyoekonomik altyapının kökünden değişeceği ve Kazakistan'ın yeni bir döneme adım attığı anlamına geldiğini belirtiyor.
Kazakistan Cumhurbaşkanlığı Stratejik Araştırmalar Enstitüsü Başkan Yardımcısı Sanat Kuşkumbayev, 2 Ocak'ta Janaözen kentinde sıvılaştırılmış petrol gazı (LPG) fiyatlarının artmasına karşı başlatılan, ardından diğer bölgelere yayılan protestoların aslında ülkede yıllardır üstü örtülen sosyoekonomik sorunların patlak vermesine neden olduğunu söyledi.
"EN KAPSAMLI KRİZ"
Kuşkumbayev, söz konusu olayı bağımsız Kazakistan tarihinin "en kapsamlı krizi" olarak nitelendirerek "Gizli işsizlik, gelir eşitsizliği, zengin ile fakir arasındaki uçurum ve bölgeler arasındaki gelişmede büyük dengesizlik gibi sorunlar ülke genelindeki isyanların ana kaynağıydı." dedi.
Ocak ayında yaşanan olayların iki sürece ayrılması gerektiğini vurgulayan Kuşkumbayev, şöyle devam etti:
"Vatandaşların haklı sebeplerle başlattığı protestolar 2 ila 4 Ocak'ta gerçekleşti. Burada gündem sosyoekonomik sorunlardı. Ancak 5 Ocak'tan itibaren alanlarda durumun radikalleştiğini gördük. Kamu binalarını ele geçirme, özel mülkleri ateşe verme ve yağmalamalar meydana geldi. Silahlı gruplar protestocuların arkasına gizlenerek stratejik binaları ele geçirdi."
GELECEKTE BENZER OLAYLAR ENGELLENMEYE ÇALIŞILACAK
Kuşkumbayev, barışçıl protestolara neden olan sosyoekonomik sorunların bazı gruplar tarafından kullanıldığına dikkati çekerek yeni oluşturulan Kazak hükümetinin ana görevinin gelecekte benzer olayların yaşanmasını engellemek olduğunu kaydetti.
Cumhurbaşkanı Tokayev'in duyurduğu "Yeni Kazakistan" politikasının tesadüf olmadığına işaret eden Kuşkumbayev, "Bu, iktidar ile halk arasındaki yeni bir ilişki modelidir. Yani yeni isimlerin ortaya çıkması, meritokrasi dediğimiz adalet ilkesine dayalı yönetim sisteminin oluşturulması, ekonomide tekelin ortadan kaldırılması demektir. Başta ekonomik olmak üzere yıllardır çözülmemiş ve birikmiş toplumsal sorunlara yönelik yeni siyasi reformların gündemde olacağı anlamına geliyor." değerlendirmesinde bulundu.
Kuşkumbayev, bunun yanı sıra söz konusu politikanın ülkedeki yeni siyasi sistemin habercisi olduğunu da kaydederek "Nazarbayev döneminin geride kaldığı anlaşıldı. Bunu kendisi emekli olduğunu belirterek açıkladı. İktidardaki transit sona erdi. 2022 itibarıyla Cumhurbaşkanı Tokayev'in iktidarı tamamen eline aldığını görüyoruz." ifadelerini kullandı.
SİYASET UZMANINDAN AÇIKLAMALAR
Kazak siyaset uzmanı Dosym Satpayev de 30 yıllık bir süre zarfında ülkede kapsamlı orta sınıfın oluşturulmadığını ifade etti. Satpayev, orta sınıfın, bir toplumda demokrasi ve diğer değerlerin kurulmasındaki etken rolüne işaret ederek bunun, Tokayev'in sosyal yönelimli yeni politikasındaki ana etkenlerden biri olduğunu aktardı.
Ülkede daha önce yürütülen "önce ekonomi, sonra siyaset" ilkesine dayalı sistemin olumsuz sonuçlarına işaret eden Satpayev, "Bu doğru değil. Hepsinin paralel bir şekilde ilerlemesi lazım." dedi.
'OCAK TRAJEDİSİ'
Kazak Teknoloji ve İşletme Üniversitesi Ekonomi Bölümü Öğretim Üyesi Saparbay Jubayev de bugüne kadar ülke ekonomisindeki politikanın, halkın değil daha çok zengin grupların çıkarlarına hizmet ettiğini söyledi.
Jubayev, ülkesinin 30 yılda Orta Asya'nın en büyük ekonomisi konumuna yükselmesini sağlayan önemli yatırım projelerinin gerçekleştirildiğini ancak bundan gelen kazançları belli grupların elde ettiğini kaydederek "Kazakistan ekonomisindeki adaletsizlikler ocak trajedisine neden oldu. Özellikle iktidardaki zengin gruplar ham maddeye yatırım yapmanın kendileri için avantajlı olmadığını bilerek ekonominin diğer türlerinin gelişmesine imkan yaratmadı." diye konuştu.
YENİ KAZAKİSTAN'A VURGU
Tokayev'in "Yeni Kazakistan" politikasıyla ülke ekonomisinde değişikliklerin yapılmaya başlandığına işaret eden Jubayev, "Bunun en büyük örneği, ülkenin tüm doğal zenginliklerini elinde bulunduran Samruk Kazına Ulusal Varlık Fonu'nda yenilenme sürecinin başlaması." ifadesini kullandı.
Jubayev, küçük ve orta ölçekteki işletmelerin (KOBİ) de yolsuzluk nedeniyle istenen şekilde gelişemediğini ifade ederek "Ekonomide devlet payının düşürülmesi, özelleştirme ve bölgelerde KOBİ'lerin kalkınmasının sağlanması gibi adımlarla yeni Kazakistan'ı kuracağız diye düşünüyorum." değerlendirmesini yaptı.