Yaşanan travmatik olaylar; doğrudan kendi başlarına gelmese de çocukları etkiler. Çocuklar yaşam içinde çeşitli travmalarla karşılaşırlar. Biliyorsunuz ki kişiyi dehşet içinde bırakan, çaresizlik yaratan olağandışı ve beklenmedik olayların yol açtığı etkilere ruhsal travma diyoruz.
Bu travmalar; trafik kazaları, ev kazaları gibi travmalar olabilir. Ayrıca deprem, yangın, sel, savaş ya da terör gibi travmalar da olabilir. Ayrıca cinsel ve fiziksel istismarlar, duygusal istismarlar, kaçırılma, ölümlere tanık olmak da çocuklar için önemli travmalardır.
Travmalar her yaşta insanın bazı psikiyatrik sorunlar yaşamasına neden olur. Bu sorunlar travma sonrası stres bozukluğu başlığı altında toplanır. Bazen doğrudan travmaya maruz kalınmadan da, sadece böyle bir tramvanın yaşanabilme olasılığı düşünüldüğünde de aynı etkiler ortaya çıkabilir.
Travmalar kısa ve uzun dönemde olumsuz ruhsal etkiler bırakır.
Travmalar, çocuk ve gençlerin alıştıkları sistemi bozar ve inanç sistemlerini sarsar. Yeterlilik duyguları, öz güven ve öz saygılaraı zedelenir.
Bugünleri kadar gelecek için olan endişelerini de arttırır. Üzüntü, kontrol kaybı ve güçsüzlük yaşamalarına neden olur. Okulda başarılarında düşüş sık görülür.
DEPRESYON RİSKİ VAR
Travma sonrası, olaya ilişkin anıların sık sık akla gelmesi ve zihinde tekrar tekrar yaşanmasıyla (çocuklarda bu durum oyunlar şeklinde olabilir) karşılaşılabilir.
Korkulu rüyalar görme, olayı anımsatan uyaranlara şiddetli tepki verme, olaya ilişkin hatırlatıcı herşeyden uzak durma çabası, umutsuzluk, uykusuzluk, sinirlilik, tahammülsüzlük, dikkat ve hatırlama işlevlerinde bozulma, sıçrama, her an tetikte olma duygusu, nedensiz bedensel yakınmalar, sürekli korku, yetersizlik, umutsuzluk hissi yaşanabilir.
Bunlar olaydan hemen sonra oluşabileceği gibi, aylar sonra da ortaya çıkabilir. Çocuklar genel olarak erişkinlere benzer tepkiler verirler.
Ancak erişkinlerden farklı olarak, başlarına gelen olayın kendi suçları olduğunu da düşünebilirler. Yaşlarından daha küçük, bebeksi davranışlar gösterebilirler. Yakınlarına büyüklere aşırı bağlanma, ayrılmaya katlanmama sık karşılaşılan durumlardır. Bu durum bazen aileler tarafından körüklenebilir.
Her yaşta çocuğun yaşadıklarına dair tüm bulgular oyunlarına yansır. Okul çağı çocukları ve daha büyük çocuklarda savaş, terör gibi travmalardan sonra silahla oynama, şiddet içerikli oyunlar artabilir. Ayrıca tüm yaşlarda ruhsal etkilere bağlı vücut ağrıları gibi bedensel yakınmalar gözlenebilir.
Travma; depresyon ve benzeri başka hastalıklar için de risktir. Küçük yaşdaki çocuklarda anlatım yetersizlikleri nedeni ile travma sonrası stres bozukluğunu anlamak zor olabilir. Aynı zamanda bulgular hemen travma sonrasında ortaya çıkabildiği gibi, aylar sonra da ortaya çıkabilir ve bu nedenle anlaşılmayabilir.
Travmaya yakın olma, ailenin etkilenme düzeyi, desteklenmenin yeterliliği, olaylara ilişkin konuşmaların çokluğu ve çocuğun daha önceden var olan sorunları travmanın etkisinin artmasına neden olabilir.
Ailenin çocuğa güven vermesi, çocuğun yaşına uygun bilgilendirilmesi, çaresizlik hissinin geçmesi için erişkinlerin konuşmaları, yaklaşımları çocukları korumak ve tedavi için ilk yapılması gerekenlerdir. Tedavide travmaya neden olan etkenden çocuğu uzaklaştırmak önemlidir. Sonra yaşına ve bulgulara uygun tedavi yöntemi seçilir.
Bu durum tedavi edilmediği zaman süreğen hale gelir. Erişkinlerin konuşmaları, haberler, çevrede konuşulanlar gibi nedenlerle hızla öğrendikleri süreçler nedeni ile çocuk ve gençler travma sonrası stres bozukluğu belirtileri gösterebilirler.
Onları travmadan uzak tutmak, yaşlarına uygun açıklamalar yapmak, doğru ama korkutmayacak şekilde bilgilendirmek, TV ve internette uygun olmayan, korkutucu terör görüntülerinden sakınmak bu günlerde yapılması gereken şeylerin başında gelmektedir.
