"Ben çok dürüstüm asla yalan söylemem" diyen bir kişinin bile muhtemelen ara sıra yalan söylediğini düşünmek elbette mümkün. Yalanın rengi olur mu yoksa o yalan söyleyenin durumu güzel gösterme çabası mıdır acaba?
Çoğumuz doğamız gereği yalan söyleriz. Sosyal bir varlık olmak hiç kolay değil. İlişkileri yürütmeye çalışmak, davranışlarımızı kontrol edip bir başkasını nasıl etkilediğini anlamaya çalışmak ve başkalarının da bizim söylediklerimiz ve yaptıklarımıza nasıl tepki vereceğini kontrol etmek durumundayız. Ve tüm bunları doğrusal bir şekilde ilerletmek elbette çok zor.
Yalan, genel oran hep öğrenilen bir davranış olarak nitelendirilse de aslında daha bebekken yalan söylemeye başlarız. Küçük bir bebek, onu gerçekten güldürmese de annesine sahte kahkahalar atabilir. Elbet bu durum bebeğin eğlencenin bir parçası olabilmek adına yaptığı bir durumdur.
Zaman geçip büyüdükçe yalanı nerede söylememiz gerektiği hakkında bilgi sahibi olmaya başlarız. Okul sıralarında yalanın güven kaybettiren bir özellik olduğunu öğrenmeye başlarız. Bazı yalanların da o anlık kurtarıcı olduğunu deneyimleriz. Ve git gide nerede, ne şekilde yalan söylememiz gerektiği konusunda uzmanlaşırız.
Durum gittikçe değişik bir hal alır ve artık kendimize de yalan söylemeye başlarız. Örneğin alkol bağımlısı bir kişinin bağımlı olduğunu kabul etmeyip sadece kendimi rahatlatmak ve "Eğlenmek için içiyorum" demesi de kendine söylediği bir yalandır.
Elbette bazı durumlarda yalanın kurtarıcı olduğu da olmuştur. Örneğin ilaca gereksinimi kalmayan bir hastanın ancak ilaçla iyileşeceğine inanması sonucunda hastaya ilaç diye şeker vermek de yalandır. Fakat ilaç içtiğine inanması sonucunda hasta iyi hissetmeye başlar.
Elbette yalan söylemek için birçok neden var. Ama önemli olan da olumsuz olan bu davranışı en azından elimizden geldiğince az kullanabilmek. Yalanı tanımak için öncelikle yalanın hangi sebeplerle söylenebileceğini anlamak gereklidir. Bu hafta bunların üzerinde duracağız.
KENDİ YALANLARINA İNANANLAR, MUTLAKA DESTEK ALMALI
Bazen durum artık psikolojik bir rahatsızlık haline dönüşmüş olabilir. Mitomani (yalan söyleme hastalığı) yalan söylemenin artık her konuda normal hale geldiği bir durumdur. Bu kişiler ürettikleri yalanın gerçek olduğuna inanır ve yalan söylerken de herhangi bir utanç ve suçluluk da hissetmezler. Bu gibi durumlarda psikiyatri ve psikolog tedavisi gerekmektedir.
EN SIK YALANA BAŞVURMA NEDENLERİ
Kendini korumak ve kaçınmak: Kişi yalan söylerken özellikle başka insanların doğruyu söylediğinde olumsuz tepki vermesinden ya da sorumluluktan kaçmak için genellikle yalana başvurur. Bu durum da genellikle kişinin ceza ve eleştiriden bir şekilde korunduğuna inanmasıyla ilgilidir.
Kabul görmek ve uyum: Kişi yaşadığı toplumun beklentilerine ve kurallarına uymak yani toplumun onu kabul etmesi amacıyla yalan söyleyebilir. Toplumda onaylanabilmek ve ilişkileri devam ettirebilmek adına kişi doğru söylemeyi tercih ettiğinde bunları sağlayamayacağını düşünür.
Kendini korumak ve imaj: Kişi utanç duyduğu herhangi bir durumu gizleyebilmek ya da kendisini olduğundan çok daha iyi gösterebilmek adına yalan söyleyebilir. Ayrıca kendi gururunu koruyabilmek ve başkalarına çok daha iyi bir izlenim sağlamak adına yalana başvurabilir.
Kişisel kazançlar: Kişi kendi kişisel kazançları için yalan söyleyebilir. Bu bazen maddi kazanç elde etmek, avantaj sahibi olmak ve başka insanları manipüle etmek amacıyla olabilir.
Bir başkasını korumak: Kişi sevdiklerini korumak, onları incitmemek veya onları kötü bir durumdan korumak adına yalan söyleyebilir. 4 Zor duygulardan kaçmak: Kişi zor duygularından kaçmak amacıyla yalan söyleyebilir. Zor duygularla temas etmemek için onlardan yalan aracılığı ile kaçmaktadır.
Yaratılan imajın kaybından korkmak: Kişi edindiği imajın kaybından korktuğu için yalan söyleyebilir. Bu başkalarının onayını almaya çok ihtiyaç duymakla ilgili olabilir.
YALAN SÖYLEYENLERLE NASIL MÜCADELE EDİLİR?
1. SAKİNLİĞİNİZİ KORUYUN: Birinin karşınızda yalan söylediğini bile bile sakin kalmak elbet kolay olmaz. Ama bu gibi durumlarda sakin olmak sizin açınızdan daha faydalı olacaktır. Öfkelenmeniz veya yalan söyleyen kişiyi bir anda suçlamanız, durumu daha da içinden çıkılmaz hale getirebilir.
2. HİSSETTİĞİNİZ DUYGULARI İFADE EDİN: Yalan söylediğini anladığınız kişiye bu durumun sizde hissettirdiklerini paylaşın. Ona söylemiş olduğu yalanların sizde nasıl bir etki bıraktığını ve güven ilişkinizin nasıl zarar gördüğünü anlatın.
3. BULDUĞUNUZ KANITLARI KİŞİYLE PAYLAŞIN: Eğer yalanı yakalamanız ve kanıtlamanız mümkünse bu kanıtları ortaya koymak durumu daha net hale getirebilir. Ancak bu durum kişinin direkt kendini savunmaya geçmesine de neden olabilir. Bundan ötürü dikkatli olun ve bunu suçlayarak değil onu anlamaya çalıştığınızı ifade ederek paylaşın.
4. KENDİNİZİ YALAN SÖYLEYEN KİŞİNİN YERİNE KOYUN: Kişi eğer psikolojik bir rahatsızlığa sahip değilse durup dururken elbette ki yalan söylemeyi tercih etmez. Bundan ötürü kişinin neden yalan söyleyebileceğini öncelikle anlamaya çalışın. Kişi korkudan mı, utançtan mı yoksa çok farklı bir duygu nedeniyle mi yalan söylemiş olabilir. Empati ilişkinizi anlamınıza ve iyileştirmenize yardımcı olan en önemli durumdur.
5. SINIRLARINIZI KONTROL EDİN: Karşınızdaki kişi ile ilişkinizi gözden geçirin. Kişi size neden kolayca yalan söyleyebiliyor? Bu ilişkinin sizin için gerçekten iyi olup olmadığına bakın. Bu ilişki uzun süredir ancak size yalan söylediğinde doğru ilerliyorsa ilişkinizi gözden geçirmeli ve doğru kararı vermelisiniz.
6. PROFESYONEL YARDIMDAN FAYDALANIN: Eğer durum tamamen karmaşık bir hal aldı ve işin içinden çıkamıyorsanız bir terapistten yardım isteyin. Profesyonel bir yardım neden yalan söylediğinizi anlamanıza ve sağlıklı bir davranış geliştirmenize faydalı olacaktır.
