Öğrenciler dün karnelerini aldı. Notlara göre, ebeveynlerin verdiği tepkiler her evde farklı olabilir. Ancak, karnenin çocuklarımızın geleceği hakkında tek belirleyici etken olduğunu sakın düşünmeyin. Notlar iyi ya da kötü, burada sadece öğrenci değil aile de kendi ile ilgili dersi çıkarmalı.
Diğer yandan, iyi karne için çocuklara verilen vaatler var. Bunların başında hediye geliyor. Tablet, telefon, bilgisayar ya da başka bir şey... Peki, artık çoğu evde geleneksel hale gelen karne hediyesi doğru bir davranış mı? İyi karne getirmek ödüllendirilmeli mi? Kendi geleceği için sorumluluklarını yerine getiren çocuklara, ödüller sunulması aslında bir cezaya mı dönüyor? Hepsini psikolog Aleyna Nazlıcan Aday ile konuştuk.
- Karne hediyesi almak neredeyse ülkemizde bir gelenek haline geldi. Karne hediyesi alınmalı mı?
Bu doğru bir davranış mı?
- Bu geleneği devam ettiren aileleri irdelediğimizde, derslere daha az ilgi duyan çocukların ailelerinin ve çocuklarından daha fazla performans beklentisi duyan ailelerin yer aldığını söyleyebiliriz. Ders çalışmak temelde çocuğun kendi geleceğinin sorumluluğunu almaya ilk adım attığı alan oluyor. Ailelerde bu bilinç ne yazık ki tam oturamadı. Çocuk kendi başarı duygusunu tatmak istediği için değil de ailesine çalışkan bir çocuk sahibi olduklarını göstermek için çalışır duruma geldi. Anne ve babalar olarak çocukların desteğinize ihtiyaç duydukları her anlarında yanlarında olacağınızın güvenini vermeniz çok kıymetli. Ancak çocuk kendisi için ders çalıştığını, kendi hayallerini kazanmak için bu yolu yürüdüğünün farkına varmalı. Bunu da ebeveynlerimiz davranışlarıyla göstermelidir
.
- Nasıl gösterebilirler?
- Doktor olmak istiyorsun çünkü insanları iyileştirmeyi seviyorsun. Bilgili bir doktor olup bütün sorulara cevap verebilmen için öğretmenin öğrettiklerine ihtiyacın olacak. Çocuğa derslerini öğrenmesi için gerçekçi bir amaç olduğunu gösterirseniz kendi isteyerek ders çalışacaktır. Böylece bir ödül olarak sizden maddi beklenti duymayacaktır. Çünkü onun doyum kaynağı karnesinde gördüğü emeklerinin karşılığı olan notları olacaktır.
- Bazı aileler oldukça pahalı hediyeler alabiliyor. Çok pahalı hediye almak, çocuk için ödül mü yoksa ceza mı?
- Ödülün maddi değeri arttıkça alınan sorumlulukta artıyor. Çocuk iki şey öğreniyor:
Ödül pahalıysa beklenti de büyük. Benim bunu karşılamak için daha çok çalışmam gerekiyor. Eğer karşılayamazsam başka ödül kazanamayacağım. Ödül ve ceza ile eğitilmek bir insan için en az etkiye sahip yöntem olacaktır. Çünkü sınırlandırılmak çocukların ışıklarını söndürmek demektir. Eminim ki çocuk için de hediyeler bir gün yetersiz olacak ve doyumsuzluk dediğimiz kavramla aileler karşılaşacaklar.
Ebeveyniyle kurduğu duygusal bağa maddiyat giriyor. Çocuğun duyguları anlamlandırması değişiyor. O da ailesinden beklentiye giriyor. Bu şekilde yetişen çocuk ileride arkadaş, öğretmen, eşlerinden de aynı ödül beklentisine giriyor. Yalnız, hırçın bireyler oluyorlar.
- "Karnen iyi olursa sana ... alacağım" demek rüşvet sayılır mı?
- 'Yani ben sadece karnem ile mi onu hak edebilirim? Örneğin ben, o oyuncak arabayla oynamayı hak edecek kadar değerli değil miyim? Sevgini, ilgini o kadar mı az hak ediyorum,' mesajını çocukların bilinçaltına çok güzel işlemiş olursunuz. Rüşvet sayılır mı bilmem ama özgüven ve özsevgi kavramlarının oluşumunu zedelemenize fayda sağlayabilir. Başka açıdan bakacak olursak, çocuğa çıkar kavramını da öğretmiş olursunuz.
Çocuk çıkarına hangi ihtimal uyuyorsa o şekilde davranır. Yani temelde karne benim başarımı gösteren belge ve başarıya ben ders aracılığıyla ulaşıyorum o zaman derslerime ihtiyacım var, düşüncesi istenilenken karnesi iyi olursa istediği alınacak yani istediği hediye başarı değil ve ulaşma yolu için derslerine ihtiyacı var. Ders başarı değil hediye ödülünü sağlayan olacak.
TATİL MOTİVE EDEBİLİR
- Karne sonrası nasıl değerlendirilmeli?
- Yorucu bir yıl bitti hem ebeveynler hem
de çocuklar için tatil zamanı. Çocuk için tatil
olgusu bile motive kaynağı olacaktır. Çocuk
ile birlikte karne değerlendirilebilir. İyi ve geliştirilmesi
gereken dersleri süreçte ki performansı
hatırlatılarak vurgulanabilir. Aferin gibi
takdir edici cümleler kurulabilir. Hayallerine
biraz daha yaklaştın hadi gel bugün bunun
için birlikte en sevdiğin tatlıyı
yapalım, en sevdiğin filmi izleyelim
denilebilir. Yaz tatili planı
yapılabilir. Çocuk bir beklenti
içerisindeyse fikrinin alınması
faydalı olacaktır. Arkadaşlarıyla
vakit geçirmek istiyor olabilir,
onun kararlarına saygı duyulması
da motive edecektir.
MANEVİ TATMİN ÖNEMLİ
"Bazı çocuklara ders başarısının getirdiği doyum yeterli gelmez. Ailelerde 'Yeter ki çocuğum dersini geçsin ne isterse alacağız' diye motive ederler. Sonuç odaklı olmak uzun vadede süreklilik getirmez. Çocuk belirli bir yaşa kadar karne hediyesi için ders çalışır. Çocuk büyüdükçe hediyenin boyutları da büyüyecektir. Aile alışkanlık haline getirdiği düzeni bozup beklentiyi karşılamayınca çocuk da ders çalışmayı bırakacaktır. O zaman aile mi karne hediyesiyle çocuğu ödüllendirmiş oluyor yoksa çocuk mu karnesi ile aileyi ödüllendirmiş oluyor. Ödüller ceza niteliği taşır. Varlığı ödül olurken yokluğu ceza olur. Onun için karne hediyesi ödül olarak kullanılmamalı, maneviyat ile desteklenilmeli. Aferin, sarılmalar, sevdiği aktiviteleri beraber yapmak yeterli olabilir. Emeklerinin karşılığını aldığı için takdir etmek ve devamı için motivasyonunu pekiştirmek yeterli olacaktır."
