Hayatta nasıl ki yaşanan mevsimler ağaçlarda, çiçeklerde ve doğadaki bütün canlılarda bazı değişiklikler yaratıyorsa ve bu canlılar mevsime adapte olmak için bazı değişikliklerden geçmeye çalışıyorsa, mevsim değişiklikleri de kişiler üzerinde hem olumlu hem de olumsuz etkilere sebep olabilirler. Mevsim değişikliklerinin kişinin ruhsal durumunu, enerjik olup olmama halini, iştahını, yemek yeme düzenini, sosyal yaşantısını etkileme derecesinin normalden çok daha fazla etkileme haline Mevsimsel Depresyon adını vermekteyiz. Bu durum çoğunlukla sonbahar ve kış aylarında açığa çıkar. Ancak bunun dışında kişinin yaşamındaki iş, yerleşim gibi değişikliklerin mevsimlere bağlı değişiminde de görülmesi muhtemeldir. Havaların soğumaya başlamasıyla birlikte kişi belki akşamları balkonda arkadaşlarıyla yaptığı keyifli bir yemekten, dışarıda yaptığı yürüyüşten, sosyal aktivitelerinden uzaklaşmaya başlar ve daha çok evde vakit geçirmeye başlar. Soğuğa karşı korunmak, gün ışığına daha az maruz kalmak, soğukta yapılacak sosyal aktivite kısıklıkları kişinin birçok olumsuz duygu durum yaşamasını destekleyecek etkenlerdir. Bunun dışında biyolojik olarak da uykumuzu düzenleyen hormonlardan biri olan epifiz bezi, karanlık ortamda melatonin hormonu üretmeye başlar. Bu hormonda kişideki fiziksel enerjiyi azaltır, uyku hali sağlar ve kişinin yorgun hissetmesine sebebiyet verir. Kişi ne kadar dinlenmiş ve uyumuş olsa da bir türlü dinlenmiş, enerjik hissedemez. Bu durumla birlikte gündüz uykusuna ihtiyacı artmaya başlar. Kışın gündüzlerin kısa oluşu ve güneş ışığının yeterince sağlanamaması da melatonin hormonunun yoğun bir şekilde salgılanmasına neden olacağından ötürü melatonin artışıyla birlikte mutluluk, zindelik ve canlılık sağlayan serotinin hormonunun seviyesinde azalma meydana getirerek kişiyi depresyon tablosuna yakın bir hale getirir.
DAHA ÇOK, MUTSUZLUKLA KARIŞTIRILIR
Depresyon ve mutsuzluk hali birbirine çok karıştırılmaktadır. Bunları birbirinden ayırt edebilmek için kendimizin hangi duygu durum içinde bulunduğumuzu anlamak çok kıymetlidir. Depresyon, kişinin ruhsal ve bedensel yönden bitik olma halidir. Mutsuzluk durumu ise kendimizden beklentilerimizin dışında ortaya çıkan durumdur ve hissedilen bu olumsuz duygu zaman içinde kayboluş gösterir. Fakat kişinin yaşadığı bu olumsuz duygu durum, uzun süre bir türlü ortadan kalkmıyorsa artı olarak bu olumsuz duygulara biyolojik olarak açıklanamayan ağrı ve acılar eşlik ediyorsa, kişi depresyon yaşıyor olabilir. Depresyon her zaman yaşamımızdaki olumsuz bir olay veya travmanın sonucu olarak değil biyolojik etkenlere bağlı da gözükebilir.
DURAĞAN YAŞAMA GEÇİŞ
Sonbahar, kış mevsimleri aynı zamanda bir nevi hüzün mevsimi olarak anılmaktadır. Bu mevsimler artık tatilin bitişi, sorumlulukların da artacağının resmi bir ilan edilişi gibidir. Tam da bu durum insanlarda olumsuz duygu durumlar yaratmaktadır. Hava değişimi sizi bir anda enerjik yaz günlerinden daha durağan bir yaşama taşır. Mevsim değişimleri de kişi üzerinde hem biyolojik hem psikolojik sebepleriyle birlikte çeşitli değişimlere sebep olur. Bu değişimlerse bilinen depresyon belirtileriyle çok büyük benzerlikler göstermektedir.
İŞTE MEVSİMSEL DEPRESYONUN BELİRTİLERİ
En basit günlük rutin işleri yaparken bile kişinin enerjisini toplayamaması, yorgun hissetmesi.
Kişinin kendisini sürekli halsiz, bitkin görmesi.
Gün içinde sürekli olarak uykusuzluk hali ve yeterince uyunmuş olsa bile uyku durumu hissetmesi.
Sosyal ortamlardan uzaklaşmak, isteksizlik ve düşük enerji hali.
Kişinin kendisini sürekli olarak mutsuz hissetmesi, sürekli olarak üzgün bir ruh hali.
Dengesiz beslenmeyle birlikte ortaya çıkan sağlıksız kilo artışları.
Kişinin kendisini değersiz hissetmesi
Kişinin kendisinde yoğun suçluluk duyguları hissetmesi.
Sabahları her zamanki saatte veya erken saatte kalkmakta zorlanmak.
Yoğun bir şekilde sinirli/gergin hissetmek.
Dikkati toplamada / odaklanmakta zorluk yaşamak.
Kişinin genel olarak olumsuz düşüncelere daha çok kapılması ve hayattan zevk almamaya başlaması.
Kaygı hislerindeki artışlar.
ÇÖZÜM BASİT: YÜRÜYÜN, TEMİZ HAVA ALIN, BİSİKLETE BİNİN
1. Mevsim değişikliklerinin gelişi ile birlikte gün ışığı süresinde azalma meydana gelir. Bu durumdan en az etkiyi görebilmek için gün içinde, gün ışığından yararlanmayı ihmal etmeyin. Gün ışığından daha fazla yararlanmak için kendinizi eve veya mekanlara hapsetmeyin. İş molalarınızda veya yemek aralarınızda dışarı çıkmaya, açık havadan yararlanmaya özen gösterin. 2. Sabahları erken kalkmak için çaba gösterin. Bu durumu daha kolaylaştırmak adına gece uykunuzu daha erkene çekebilirsiniz. Uyuduğunuz odanın havalanmış ve yeterince karanlık bir ortamda olmasına ve yastığınızın konforuna dikkat edin.
3. Uyku hormonu melatonin ancak karanlık olduğunda salgılanacak ve size iyi bir uykunun ilk adımını atmış olacaktır. Artı olarak uyumadan önce elektronik cihazlarla vakit geçirmemeye çalışın. Erken kalkmak sizin için ne kadar zor olsa da kendinizi erken kalkmak için motive edin. 4. Beslenmenize özen gösterin. Özellikle geceleri karbonhidrat bakımından yoğun yiyecekler tüketmeyin. Yağlı yiyecekleri olabildiğince kısın. Sağlıklı beslenmeye özen gösterim. Bol bol su için.
5. Kendinize kışın da yapabileceğiniz etkinlikler ve hobiler bulun. Bunları rutin halinde sürdürün. Bunun için özel bir şey oluşturmanıza gerek de yok. Haftada en az üç gün 30-40 dakika yapacağınız kısa yürüyüşler, kaslardan salınan ve mutluluk hormonlarını uyaran maddelerin aktive olmasını sağlar.
6. Bisiklete binmek, yoga yapmak, yüzmek, meditasyon, nefes egzersizi gibi aktivitelerden de yararlanabilirsiniz. Ruh ve beden birlikte çalıştığından ötürü bu tür egzersizler kişiye iyi hissetmesi açısından motive sağlar.
7. Mevsimsel değişiklikler vitamin ihtiyaçlarımızda de değişiklikler yaratır. Aynı zamanda bunların eksiklikleri ruh halimizi, yorgunluk halimizi etkiler. Özellikle D vitamini ve Omega 3 alımına özen gösterin.
8. Bu dönemde yaşadığınız tüm zorlukları bir anda çözüp yok etmeye çabalamayın. Bu sizin için çok yorucu olur. Bundan dolayı bu zorlukları belirli bir önem sırasına koyup yavaş yavaş üstesinden gelmeye çabalayın.
9. Mevsim değişimleri ile birlikte kişide fiziksel / duygusal / biyolojik değişimler görülmeye başlar. Bu değişimlere kısa sürede adapte olmak her mevsimin ayrı bir güzelliği olduğu gibi kış-sonbahar mevsimlerinden de ayrı bir keyif almanızı sağlar. Buna uygun aktiviteler yapılmalmıdır.
SON SÖZ
Depresyon dikkate alınması gereken ciddi bir duygu durum bozukluğudur. Zamanında ve doğru tedavi ile müdahale edilmezse sonuçları hem ağır hem olumsuz olabilir. Mevsimsel depresyon belirtilerinin birçoğu size tanıdık geliyorsa durumla ilgili kendinize erken müdahalelerde bulunun. Eğer bu durum sizin için çok zor ise destek almanızı öneririm.
