Bugün Kurban Bayramı'nın ilk günü. Belki, birçoğumuz kahvaltısına kurban etiyle başladı. Ya da kesilen etler pay edildi ve dağıtılacak evler ziyaret ediliyor. İhtiyacı olanla kurban kesebilenin bayramlaşıp paylaşımda bulunması ve tüm dünyevi hırslarından arınabilmesinin de simgesi olan bu bayram çocuklarımız için de önemli. İbadeti görerek öğrenen ve geleceğe taşıyan çocuklarımıza doğru örnekler sunabilmemiz şart.
Biz de uzman psikolog Tuğba Yağan'la çocuklara Kurban Bayramı'nın nasıl anlatılması gerektiğini, gelenekselleşen bazı durumların çocuklara etkisini konuştuk.
- Kurban bayramı çocuğa nasıl anlatılmalı?
Çocukların psikolojik olarak travma yaşamadan doğru algılamalarını sağlamalıyız. Çocuklar görerek ya da duyarak şahit oldukları olayların kendi başlarına ya da ailelerinin başına gelebileceği korkusunu yaşayabilirler. Kurban edilecek hayvanın kesilme anını izlemek çocuğun ölüm kaygısını tetikleyebilir. Çocuk sormadığı sürece kurban bayramını detaylandırmayın. Ailelerin bir araya geldiği, birlikte yemeklerin yendiği, yenilen yemeklerin paylaşıldığı, bir arada daha fazla vakit geçirildiği bir gelenek olduğu söylenilebilir.
Çocukların gelişim dönemlerine göre kurban bayramını yaş grubuna uygun bir dille anlatmak önemli. Gerçi küçük çocuklara (özellikle üç-yedi yaş dönemi) hayvanın kesilerek öldürülmesini açıklamak kolay değil. Bunun bizim dini bayramımız olduğunu, kesilen kurbanın etinin ihtiyacı olan insanlara verildiğini, onlarla paylaşıldığını ifade edebilirsiniz.
Et yemenin insan sağlığı için önemli olduğunu, çocukların büyümesine faydalı olduğunu, durumu iyi olmayan ailelerin çocukları fazla et yiyemediği için kurban bayramı sayesinde et yardımı yaptığınızı ve böylece çocukları mutlu ettiğinizi bayram havası yaratarak anlatabilirsiniz.
Daha somut örneklendirecek olursak balık avlama örneği verebiliriz. Bu hayvanların da benzer amaçlar için kullanıldığı gibi.. Dünyadaki tüm canlılar birbirine yardım etmek için yaratıldılar. Bazı hayvanlar da insanlar yesin büyüsün ve güçlensin diye yaratıldı. Küçük çocuklarda soyut düşünme kavramı henüz gelişmemiştir. 9-12 yaş döneminde soyut düşünme becerisi geliştiği için o yaştaki çocuklar din, gelenekler, sevap-günah kavramlarını daha iyi algılayabilir. Diğer yandan bu yaş dönemindeki çocuklara Hz. İbrahim ile oğlu Hz. İsmail'in hikayesi, kesmek ve bıçak kavramları kullanılmadan anlatılabilir.
- Kurban kesimini görmek, çocukta travma oluşturur mu?
Yedi yaşından küçüklere uzaktan bile olsa izletmeyin. 7-12 yaş arasındaki çocukların da bir hayvanın ölümünü izlemesi ruhsal olarak sakıncalıdır.
Çocuğunuz ısrar ederse şayet, bazı hassasiyetlere dikkat ederek; bıçak kullanımını ve kanının aktığını görmeden, hayvanın hırıltı ve seslerini duyamayacağı uzaklıkta izletebilirsiniz. Kurbanlık hayvanın gözlerinin ve ayaklarının bağlanması, çocukta hayvanın çaresiz bırakıldığı etkisi oluşturarak duygusal bir kriz yaşamasına sebep olabilir. Çocuklar bu duruma şahit olduğunda travma yaşayabilir, et yemeyi reddedebilir, alt ıslatma sorunu yaşayabilir, gece rüyasında kabus görebilir ve uyku sorunu yaşayabilir. Kurban kesimini izleyen küçük çocuklar için gördükleri sahne korku filmi etkisi yaşatabilir. 12 yaşından büyük çocuklar, ısrar ederse izleyebilirler. Duygusal gelişimini düşündüğünüzde yaşıtlarına göre daha hassas olan çocukların izlemesine izin vermeyin.
- Kurban kanını çocukların alnına sürmek gibi bir geleneğimiz var. Bu, psikolojik olarak sakıncalı mı?
Çocuğun psikolojisini olumsuz etkileyecektir. Bu davranıştan kaçınmakta fayda var. Çocukların kurban olarak kesilecek hayvanla duygusal bir bağ kurmasına izin vermeyin bu arada. O hayvan kesildiğinde kanını alnına sürmeniz derin üzüntü yaşamasına sebep olup travmatize edebilir.
- Kurban eti dağıtmak genelde çocuklara görev olarak verilir. Yardımlaşmayı ve kurban ruhunu anlaması amaçlanır. Bu doğru bir durum mudur?
- Çocuğunuz et dağıtımında görev alabilir. Durumu iyi olmayan insanlarla paylaşmayı, yardımlaşmayı, başkalarını mutlu etmeyi tecrübe etmiş olur. Çocuk değerlerini, sosyal öğrenmeyle öğrenir. Verme duygusunu ve empati duygusunu artırırsınız.
VÜCUDUMUZUN ETE İHTİYACI VAR
- Kurban bayramı dini bir sorumluluk ve bir amacı var. Çocukların bu amaçtan faydalanabilmesi için aileler onlara nasıl görevler verebilir ya da bu ibadete onların psikolojisinde hasar bırakmadan nasıl dahil edebilirler? - Çocuklar bayramları çok sever. Anne ve babanın tepkisine bakar, anne-baba korkuyla panikle, "Aman kurbana yaklaştırmayın götürmeyin çocuğu" diye tepki verirse çocuk korkar ve negatif tepki verir. Kurban ibadeti yapılırken çocukların hassasiyeti önemsenmeli. Yerel olmadan evrensel olunmaz. İnsani ve vicdani değerler kazandırmak için, çocuklara sevdiklerini aratabilirsiniz, sevdiği büyüklerini aratabilirsiniz, ziyaretlere götürebilirsiniz. Biz et yiyebiliyoruz ama et yiyemeyen birçok insan var, insan vücudunun ihtiyacı ve ihtiyacı olan insanların kavuşması için dinimiz bunu ibadet olarak görmüş ve hayvanlara acı çektirmeden yılda bir düzenli olarak yapılmasını tavsiye ediyor. "Kainatı ve bizi yaratan Allah'ın bize verdiği nimetler için bir teşekkür gibi düşün. İhtiyacı olanla, yardım edebilenin yakınlaşması gibi düşün" diye anlatabilirsiniz. Anne-baba tutumu burada önemli. Bunun bir et bayramından çok paylaşma bayramı algısı oluşturmanız daha doğru olur.
