Kişilerin günlük yaşamda sıklıkla yaşadıkları bir davranış olan erteleme, belirli zamanlarda yapılması gereken davranışın geciktirilmesidir.
İleriye atılan bu işler çeşitli bahanelerle birlikte ya önemsiz olarak görülmekte veya belirli bir sebebe bağlı olarak geciktirilmekte veya hiç yapılmamaktadır. Erteleme, genellikle belirli bir nedene dayanmaktadır. Yapılması gereken işleri daha sonraki tarihlerde yapmak üzere rafa kaldırmaktır.
Erteleme bazen, hangi mesleği yapmak isteyeceğimize karar verememek gibi durumlar doğururken; bazen de sağlığımızla ilgili ciddi problemler yaratabilir. Durum ne olursa olsun sonuç hep aynıdır. Bir konuda yapılan erteleme diğer konuların da gecikmesine sebep olur. Ertelenen işler birikmekte ve işin içinden çıkılmaz bir hal almaktadır.
Bu durum da kişide güçsüzlük, halsizlik, çaresizlik, umutsuzluk yaratabilir. Ve bu durum akademik, sosyal, duygusal hayatınızda birçok olumsuzluğa da sebep olabilir.
BU SORULARIN YANITLARI PROBLEMİ ORTAYA ÇIKARACAK
O işi yapmam gerektiğini çok iyi biliyorum ama kendimi yorgun, bitkin ve huzursuz hissediyorum.
Kontrolün bende olmadığını ve bundan dolayı kendime olan saygımın azaldığını hissediyorum.
Bir şeyleri doğru yapamayacağımı ve doğru kararlar veremeyeceğimi düşünüyorum.
Erteleme davranışım yüzünden çevremdeki herkesin bana olan inancının azaldığını hissediyorum.
Yaptığım şeyler, yapmam gereken şeylerin çok altında
Erteleme davranışım yüzünden hep sorunlar ve çatışmalar yaşıyorum.
Erteleme davranışım isteklerime ve hayallerime ulaşmamda engel yaratıyor. 4 Eğer bahsedilen bu durumlara verdiğiniz 'evet' cevabı ikiden fazla ise erteleme davranışı hayatınız için büyük bir sorun oluşturuyor olabilir.
ERTELEMEK İÇİN SEBEP ÇOK!
ANLAM EKSİKLİĞİ: Eğer yapacak olduğunuz iş, size anlamsız geliyorsa o işe başlamak için yeterli motivasyonu bulamamış, sağlayamamış olabilirsiniz.
MÜKEMMELİYETÇİLİK: Kendiniz ve yaptıklarınızla ilgili hedefleriniz eğer yapabileceklerinizin çok çok üzerinde ise bu duygu ve başarı da ertelemeniz önündeki en büyük engellerden biridir.
DEĞERLENDİRMEYE DAİR KAYGINIZ: Eğer yapacağınız durum biri veya birçok kişi tarafından değerlendirilmeye alınacaksa bu durumlarda erteleme davranışınız daha da çok artabilir.
BELİRSİZLİK: Sizden ve insanların sizden beklediklerinden tam olarak emin olamamak da erteleme davranışına sebep olur.
BİLİNMEZLİK: Ortaya koyacağınız performansa dair hiçbir fikriniz yoksa ve daha önce bu durumu hiç yapmadıysanız, çalışmaya başlamak çok zor olacaktır.
YETERSİZLİK HİSSİNE KAPILMAK: Görevle ilgili gerekli becerilere sahip olamamak büyük o işten kaçmayı kolaylaştırabilir.
KARAMSARLIK: Yapmanız gereken işle ilgili "Ne yaparsam yapayım asla iyi olmayacak ve asla gerçekleştiremeyeceğim" ya da "Bunu yapsam ne olacak ki" tipi karamsar ve ümitsiz düşüncelere sahip olmak da ertelemeye sebep olmaktadır.
BAŞARISIZLIK KORKUSU: Başarısız olacağınızı düşünüp buna inanmak ve başarısızlığınızın kişisel bir nedenden kaynaklandığınızı düşünmeniz ya da "Diğerleri gibi yapamam" veya "Bu konuda da başarısız olurum" gibi işlevsel olmayan düşünceler de erteleme davranışını destekleyen bir yapıda olmaktadır.
HUZUR İÇİN HAYIR DİYEBİLMEK ÖNEMLİ
Cevaplamanız gereken ilk soru hangi tür davranışları ertelemiyorsunuz? Bu durumları neden ertelemiyorsunuz? Bu sorulara cevap vermek erteleme davranışını neden yaptığınıza dair bazı ipuçları sunacaktır. Eğer ertelenen ve ertelenmeyen durumları önem bakımından karşılaştırmaya koyarsanız erteleme davranışınızı anlamaya başlarsınız.
Ertelediğiniz işleri bir yere not edin. Örneğin ertelediğim davranışlar: Hastaneye gitmek, spora gitmek, ders çalışmak gibi... Bunları özellikleriyle sınıflandırın. Hangi konularda daha çok erteleme yaptığınızı bulmanız, ertelemekle ilgili bize bilgi sağlamaktadır. Örneğin sağlıkla ilgili işlerinizi erteliyorsanız temelinde yatan duyguya bakmanız sonuca ulaşmanızı kolaylaştıracaktır.
Daha sonra bakmanız gereken diğer bir durum, yapacak olduğunuz şeyi ertelemek için bir gerekçe olabilir. Erteleme cümleleriniz gerçek anlamda ertelenmesi gereken bir durum mu, yoksa kendinizi kandırdığınız mazeretler mi? Bu konuda kendinize karşı dürüst olmanız, çözüme ulaşmanızda size yararlı olacaktır.
Erteleyince kazancınız ne oluyor, bunlara bakmak gerekiyor. Erteleme davranışı size ne kazandırıyor? Örneğin ertelediğiniz sorumluluğu, siz ertelediğinizde başkaları sizin yerinize mi yapıyor veya başka durumlar mı mevcut? Buradaki kazançlara bakmak gerekiyor.
Hayatınızdaki kişilere uygun olan bir dille "Hayır" diyebilmeyi öğrenmek yine faydalı olacaktır.
Ertelemenize yol açan duygu ve düşüncelerinizi belirlemek faydalı olacaktır. Bu durumlarda gerçekçi olmayan düşünce ve duygularınızı belirleyip gerçekçi, olumlu düşünce ve duygularla değişim sağlayabilirsiniz. "Bu işi asla başaramayacağım" yerine "Bu işi başarabilmek ve yapabilmek için elimden geleni yapacağım" inancı daha pozitif etkiler yaratacaktır.
Erteleme yaşadığınız durumlar size çok büyük sorumluluklarmış gibi geliyor olabilir. Bundan dolayı da bir türlü eyleme geçemiyor olabilirsiniz. Bu durumlarda yapılması gereken, küçük adımlar oluşturmak durumun size ağır bir sorumluluk olarak gelmesini engelleyecektir. Örneğin bir ödev yapmanız gerekiyor. Ödevle ilgili önce araştırma yapmak daha sonraki bir zamanda ödevin yazısını yazıyor olmak gibi duruma dair basamaklar oluşturabilirsiniz.
Erteleme davranışında en önemli adım ise bir an önce harekete geçmektir. Çünkü bir kez yaşanan erteleme diğer ertelemeleri de doğurmaktadır. Yapacağınız durumla ilgili isteğin gelmesini beklemek çok zamanınızı alır ve bu zaman geçtikçe de kendinize yaptığınız suçlamalarda artış meydana gelir. Bundan dolayı istek gelmemiş olsa bile o durumu istemeden gerçekleştiriyor olmak belli bir süre sonra isteğin de gelmesini sağlamaktadır. Çünkü önce eylem sonra da istek gelmektedir.
Erteleme yaşadığınız durumlarda sizi harekete geçirecek bir cümle belirleyebillirsiniz. Bu da kişiye motivasyon sağlamaktadır.
SON SÖZ
Erteleme davranışımız sürekli görüldüğü zaman işlerimizi, ilişkilerimizi olumsuz yönde etkileyebileceği için depresyon gibi önemli ruhsal sorunlara yol açabilmektedir. Depresyon ise erteleme davranışını arttırarak kısır döngüye neden olabilir. Bu nedenle, erteleme davranışı günlük hayattaki işlevselliğinizi, ilişkilerinizi etkilemeye başladığı zaman bir uzmandan destek almayı düşünebilirsiniz.
