Enka Okulları'nda yaşanan 12 yaşındaki bir öğrencinin okula bıçak getirmesi olayı geçtiğimiz hafta çok konuşuldu. Günaydın, okula bıçak getiren çocuğun babası Necmettin Karabacak'a ulaşarak olayın iç yüzünü kendisinden dinledi. Karabacak: "Oğlum henüz 12 yaşında... Beş arkadaş Fortnite oyunundan gördükleri bıçağı internetten sipariş verip getirtmiş. Kesinlikle bıçak çekme olayı yok!" diyor.
Görüldüğü gibi olayın içinde yine bir bilgisayar oyunu var. Üstelik şiddet, silah ve kesici aletler içeren bir oyun... Oyunda kullanılan bu aletler hem oyuncakçı hem de internet sitelerinde satılıyor. Muhtemelen bir çok çocuğun odasında bu oyuncaklar bulunuyor. Ancak pek de masum değiller. Çünkü tıpkı kelebek denilen bıçaklar gibiler ve silah olarak kullanılanları erkek çocukları arasında çok popüler...
Bu silahı internetten satın alan çocuk, okula da götürüyor ve arkadaşları için de sipariş veriyor. Burada çocuğu salt suçlu olarak görmek mümkün değil. Ebeveyn ve okul yönetimine de ciddi sorumluluklar düşüyor. Peki, böyle bir durumda neler yapılabilir? Anne babalara ne tür görevler düşüyor? Okul yönetimi neler yapabilir? Tüm bunları çocuk, ergen ve aile terapisti, uzman klinik psikolog Aslı Karasaç ile konuştuk.
GERÇEK HAYATI AYIRT EDEMEYEBİLİR
- Çocuklar arasında popüler olan yeni bir bilgisayar oyunu var: Fornite. Şiddet içerikli, vurarak, kırarak, savaşarak yeni güçler elde ediyorlar. Çocukların bu tür oyunlar oynaması onlarda ne tür sorunlar ortaya çıkarıyor?
Zararlarını nelerdir?
- Çocuklarda şiddet içerikli oyunlar oynamanın özellikle 13 yaş altı çocukluk dönemi için çok ciddi sorunlara yol açtığı kesin olarak bilinmektedir. Bilgisayar oyunlarının en baştan çıkarıcı özelliği gerçek hayatta yapamayacağımız şeylerin oturduğumuz yerde yapılabilmesidir. Şiddet davranışı tıpkı diğer davranışlar gibi öğrenilebilen bir davranıştır ve şiddet içerikli bir oyun oynandıktan hemen sonra özellikle belli bir süre saldırgan ve şiddet içerikli davranışlarda artış görülmektedir. Özellikle 13 yaş altı çocuklarda bu oyunların daha tehlikeli olmasının sebebi; çocuğun oyunla gerçek hayatı ayırt etmekte zorlanması ve yakın çevresine öğrendiği şiddet davranışını uygulama eğiliminin artmasıdır.
Çocuklarda bu tür oyunların diğer bir sakıncasında zihinsel ve fiziksel olarak bu oyunların bıraktığı hasarlardır. Örneğin; bir çocuk süresiz ve içeriği kontrol edilmeden bilgisayar oyunlarınlarıyla baş başa kaldığında sevgi ve empati yoksunluğu, dikkat eksikliği, öğrenme bozukluğu, tehlikeli davranışlara meyil gibi durumlarla karşılaşılabilmektedir.
Fiziksel zararlarının başında ise özellikle bel boyun bölgesinde omurilik bozuklukları, kas sorunları, obezite sorunu ve göz bozuklukları görülmektedir. Ayrıca odasında bilgisayar olan çocukların yüzde 75'inde okula uykusuz gitme sorunu ve ders başarısında düşüş sıklıkla karşılaştığımız problemlemlerin başında gelmektedir.
Ailelere düşen en önemli görev çocukların bu durumlarını fark edemeyecek kopuklukta olmamaları... Yani ebeveynin çocukla iletişimi ve ilişkisi zayıfsa bu yaşanan semptomları göremeyecek kadar kopuksa zaten ortada çok ciddi bir sorun var demektir. Dolayısıyla anne babalar oynanan oyunların içeriğini anlamak adına çocuklarıyla birlikte bu bilgisayar oyunlarından çok keyif aldıklarını hissettirerek bilgisayar başına onlarla birlikte geçip oyunu birlikte oynamalı ve oyun üzerine konuşmalar yapmalıdırlar. Böylelikle hem zayıflayan ilişkileri oyunlar sayesinde güçlendirebilir hem de hangi oyunları hangi sürelerde ve ne düzeyde oynadıklarını ve içeriklerini takip edebilme fırsatı doğar.
- Üstelik oyuncak mağazalarında bu oyunların silahları satılıyor. Plastik mermilerle çalışıyor denilse de bunlar silah… Kelebek bıçak tarzı bıçaklar… Erkek çocukları bunları ailelerine satın aldırıyor. Özellikle babaları ile oynayan çocuklar var. Bu noktada ailelere tavsiyeleriniz neler olur? Bu oyuncaklar satın alınmalı mı?
- Özellikle oyuncaklarla ilgili bu soruyla son zamanlarda çok fazla karşılaşmaktayım. Şunu söylemem gerekir ki, her oyuncağın çocuk gelişiminde ayrı ayrı işlevi vardır. Silah bu soruların başında gelen ilk oyuncak olduğu için öncelikle 'silah alabilir miyiz hocam?' sorusunun cevabını vereyim. Silah içerisinde mermi ya da plastik de olsa herhangi bir şey atmadığı sürece silah, silah olarak oyuncak dolabında olmasında sakınca olmayan bir oyuncaktır. Sebebine gelecek olursak oyun terapilerinde de çokça kullandığımız öfkeyi ve bazı duyguları sağlıklı bir şekilde açığa çıkarmak için bize yardımcı olan bir araçtır silah. Fakat burada silah, bıçak vb oyuncaklar özelliklerinin dışına çıkıp tehlike içeren birer alet formatını aldığını görüyorum ve ailelerin bu noktada çok dikkat etmelerini öneriyorum. Bu oyuncakların amacı oyundaki gerçekleştirilen hayatta kalma mücadelesine yardımcı birer araç olarak görülmesi sebebi ile çevreye zarar verme davranışlarını oyunu taklit ederek yapabileceği düşünülürse hem satışı yasaklanmalı hem de aileler tarafından ciddi önlemler alınmalıdır. Bunu bilmek için yine yukarıda söylediğim gibi çocukla oyuna oturup, oyun hakkında konuşup, oyundaki kostüm, araç ve gereçler ile ilgili bilgi alıp adım atılmalıdır.
OKUL YÖNETİMİ ÖFKELİ ÇOCUKLARI TESPİT EDEBİLİR DAVRANIŞLAR SERGİLEYEN
- Çocuklar şiddet oyunlarının silahlarını internet sitelerinden de sipariş veriyorlar. Bahsettiğimiz olayda da çocuklar eve sipariş gelen silahları okula getirip sınıf arkadaşlarına dağıtıyor. Burada okul yönetimine de ne tür görevler düşüyor? Bu tür durumlarda okul idaresinin ve okullardaki rehberlik birimleri nasıl yol almalı?
- Okullar ve okulların rehberlik servisleri basit gözlemler sonucunda şiddet ve öfke içerikli davranışlar sergileyen çocukları kolayca tespit edebilirler. Dolayısıyla burada okula ve okulda çalışan psikologlara oldukça önemli bir görev düşmektedir. Böyle çocukların daha yakından izlenmesi, ailelerine bilgi verilmesi, kesici ve yaralayıcı aletlerin okula girişleriyle ilgili ciddi önemler alması zorunluluktur. Ama hepsinden önce bunu en iyi tespit etmenin yolu çocuğun sosyal ilişkilerini, akademik başarısını, son zamanlardaki davranış değişikliklerini izlemek ve gözlemlemek en doğru bakış açısıdır. Bir çocuk okulda uyumsuz davranışlar sergilediğinde bunu hem öğretmeni hem de rehberlik servisi akademik başarısındaki düşüşten, arkadaşlarına olan davranışlarından bile kolaylıkla anlayabilir. Böyle bir durumda çocuk aile ile birlikte bir çocuk psikoloğuna yönlendirilmeli ve psikoterapi süreci başlamalıdır.
