John Le Carre ve Ian Fleming. İstihbarat dünyasının kapılarını popüler bir şekilde edebiyata açan iki önemli yazardır onlar. Bir başka ortak noktaları da hayatlarının bir döneminde İngiliz istihbarat örgütü MI6'da çalışmalarıdır. Ian Fleming, istihbarat tecrübeleri ışığında James Bond karakterini yaratır. Ve o Bond roman sayfalarından filmlere uzanan yolculuğunda, ajanlar, gizli görevler derken dünyada istihbarat dünyasına ilişkin algımızı belirler. Özellikle sinema sayesinde olur bu... Sonrasında beyazperdede gördüğümüz ikonik ajanların çoğu James Bond'un açtığı kapıdan içeri girerek, bu dünyayla ilgili algımızı daha da pekiştirir. Bunun için ajan deyince çoğumuzun aklına sürekli aksiyon halinde yaşayan, imkansız görevleri yerine getiren insanlar gelir...
John Le Carre ise Ian Fleming'in anlattığı dünyanın abartılı bir dünya olduğunu bilir. Le Carre, istihbarat dünyasının koridorlarında dolaşırken daha gerçekçi bir manzara sunar bize… Öyle James Bond gibi bir karaktere sığınmaz. Olaylar ve bu olayın perde arkasındaki istihbarat savaşlarını anlatır. Sahada yaşanan mücadelenin aslında istihbarat merkezlerinde alınan kararlar doğrultusunda gerçekleştiğini, bunun için bu mücadelenin tıpkı bir satranç maçı gibi karşılıklı hamlelerle yaşandığını gösterir bize. Ve en önemlisi bu mücadelenin odağındaki casusların dramlarını, insani yönlerini anlatarak, James Bond'un oluşturduğu 'süper ajan' algısının yaldızını da kazır.
SMILEY VE KÖSTEBEKLER
Köstebek/Tinker Tailor Soldier Spy, kitabındaki, (aynı adla sinemaya uyarlandı ve bir de dizisi çekildi) Smiley yarattığı en önemli ajandır. Ve tam bir akıl küpü biridir. Her gün evinden işine, işinden evine giden bir istihbaratçıdır. Ki genel olarak da onun ajanları böyledir zaten. Onun ajanları hiç de gösterişli bir hayat sürmez, zekalarıyla, entrikalarıyla istedikleri bilgilere ulaşır. Bazen kişisel zaafları nedeniyle ihanet koridorlarında dolaşırlar. Ve John Le Carre, bize tüm bunları anlatırken bu istihbarat dünyasındaki mücadeleler neden veriliyor sorusunun cevabını da göstererek büyük fotoğrafı anlamamıza yardımcı olur.
Onun kitaplarından sinemaya uyarlanan Rus Evi, Soğuktan Gelen Casus, Casuslar Mücadelesi, Soğuk Savaş döneminde yaşanan istihbarat dünyasındaki Doğu ve Batı bloğundaki mücadeleyi tıpkı Köstebek'te olduğu gibi anlatır. Panama Terzisi ile Soğuk Savaş bitiminde geleneksel casusların amaçsız kalmaları halinde kendi kişisel çıkarlarına odaklanabileceğini ve durum karşısında nasıl komplolar kurabileceklerini gösterir. Bahçıvan ve İnsan Avı'nda ise yazar bugünün dünyasının istihbaratına uzanır. Bahçıvan kitabından uyarlanan Arka Bahçe filminde ilaç şirketlerinin nasıl dünya yönetiminde güç sahibi olduğunu anlarız. La Carre'nin, Batı dünyasına yönelik kıyasıya eleştirisi filme de yansır.
ENTELEKTÜEL BİR FAALİYET
İnsan Avı'nda Alman ve Amerikan istihbaratının terörle mücadeledeki yöntem ve anlayış farklılıklarına dikkat çeker. Smiley tipli Günther Bachmann, terörizmle mücadelenin akılla yürütülmesi gerektiğini savunur. Ama filmin sonunda anlarız ki, karar vericilerin dertleri başkadır... Zaman zaman istihbarat dünyasını iyi bilen insanlarla yaptığım söyleşilerde bu filmleri nasıl bulduklarını sordum. Mesela uzun yıllar Türk istihbaratı için çalışan Cemal Alparslan Ertuğ şöyle cevap vermişti "İstihbarat dünyasının gerçekleri biraz John le Carre'ın anlattıklarına daha uygundur. Çünkü işin doğası gereği istihbarat işi entelektüel bir faaliyettir."
***
İstanbul Modern'de mini festival
İstanbul Modern'de başlayan Biz de Varız etkinliğini mini bir festival olarak görmek mümkün. Etkinlikte bu yılın önemli kurmaca ve belgesel yerli filmleri yer alıyor. Etkinlikte bugün pek çok ödül alan Hayaletler filmi var. Ah Gözel İstanbul, Bina, Bilmemek, Hayalimdeki Sahneler, Kadınlar Ülkesi, Kumbara, Maddenin Halleri, Mimaroğlu, Soluk ise programdaki diğer filmler. 30 Aralık'a kadar sürecek etkinlik online ve ücretsiz gerçekleşiyor. Ayrıntılı bilgiye www.istanbulmodern.com adresinden ulaşabilirsiniz. Bu yıla dair Türk sinemasında neler olup bittiğini olduğu kadar görme şansı veriyor bu etkinlik...
