Beyazıt Yazma Eserler Kütüphanesi'nin, popüler kültür ve bilim dergisi Wired'ın dünyanın en güzel kütüphaneleri seçkisinde yer alması seçim atmosferinde gözden kaçsa da heyecan verici bir gelişmeydi. Göğsümüz kabarmıştı. Dünyanın en iyileri arasında bizim de bir kütüphanemiz vardı daha ne olsun. Devir dijital çağ, bilgi her yerde denildiğine bakmayın kütüphaneler hâlâ bilgilerin saklandığı en önemli yerler. Aslında bu haber de bunun bir göstergesiydi... Peki ne vardı Beyazıt Yazma Eserler Kütüphanesi'nde? Yolumuzu Beyazıt'a düşürdük ve bu kütüphanede bir gün geçirdik. Beyazıt Devlet Kütüphanesi'nin hemen yanındaki Beyazıt Yazma Eserler Kütüphanesi, aslında nadide yazma ve matbu eserlerin bulundu ve bu eserlerin çok özel koşullarda korunduğu bir kütüphane. Koleksiyonunda binlerce, paha biçilemeyen, kimi bin yıllık kimi 500- 600 yıllık kitaplar, yıllara meydan okuyan yazma eserler, kimi de 100-150 yıllık matbu eserler var. Hepsi dijitale aktarılmış bu eserler araştırmacıların kullanımına açık. Bu yüzden sıklıkla da kütüphanenin kapısını bilim insanları arşınlayıp dijital ortamda bu nadide eserlerin içeriğinden faydalanıyor. Wired dergisinin bu kütüphaneyi dünyanın en güzel kütüphaneler listeye almasının sebebi de 1999 depreminde kısmı hasar oluşan tarihi yapının restore edilerek yeniden modern bir şekilde işlevsel hale getirilip kütüphane olarak hizmet vermesi.
48 BİN ESER VAR
Restorasyon çalışması sırasında bir yandan güçlendirilen yapı bir yandan da aslına uygun hale getirildi. Tabii bu çalışmalar sırasında kitapların korunması için modern çalışmalar yapıldı ve kitapların korunduğu kitap fanusu odaları inşa edildi. Kitapların hassasiyetine uygun şekilde iklimlendirilmesi yapılan bu odalar, nadide eserlerin ömürlerini uzatmak için gerekli tüm olanağa sahip. Kütüphanenin müdürü Salih Şahin tam bir kitap dostu. Kütüphanedeki kitaplar da sanki onun evlatları gibi. Hepsini tek tek biliyor. Önce odaları gezdiriyor bize. Odalarda kitaplar huzur içinde uyuyorlar adeta. Peki kaç eser var burada? Salih Bey kütüphanede 12 bin 142'si yazma 36 bin 500'ü matbu olmak üzere toplam 48 bin 642 eser bulunduğunu anlatıyor.
1603 TARİHLİ MİNYATÜRLÜ MESNEVİ
Kütüphanede binlerce dini, edebi, bilim ve tıp kitabı var. Mesela İklim-i Cedid/Tarihi Hind-i Garbi (Yeni Dünya/Hint Batı Dünyası Tarihi) adlı eser, tarih ve coğrafya üzerine bir kitap. Yazıldığı dönemde kendi alanındaki öncü eserlerden biri. 1582 yılında yazılan kitap Hint ve Amerika kıtasının iklimi, bitki örtüsü üzerine bilgiler veriyor. Kitabın içinde bir dünya haritası bulunuyor. Ki bu harita günümüz dünya haritasına çok benziyor. Minyatürlü Mesnevi de kütüphanenin koleksiyonundaki özel kitaplar arasında. Salih Şahin, 1603 tarihli bu eserden dünyada üç-dört tane olduğunu bir tanesinin de kütüphanelerinde bulunduğunu anlatıyor.
EN ESKİSİ 893 TARİHLİ GRAMER KİTABI
Ya en eski kitap hangisi? Şahin, 893'te yazılan Arap dili ve grameriyle ilgili Kitabü'l-Me'sur adlı eserin koleksiyonlarındaki en eski tarihli kitap olduğunu anlatıyor
NASIL KORUNDULAR?
Bu nadide eserler 2010'da Türkiye Yazma Eserler Başkanlığı kurulunca yazma eserler kütüphanelerine devredildi. Önce kitaplar tek tek incelenip envanteri çıkarıldı. Her kitaba bir dosya açıldı. Kullanılan mürekkeplerin, kağıtların yapıları incelenip, bu bilgiler dosyalara kaydedildi. Sonra eserlerin bakımları yapıldı ve dijital olarak tarandıktan sonra eserler kitap fanuslarında dinlenmeye alındı.
1553'TE YAZILDI 13 İMAM KULLANDI
Kütüphanedeki özel kitaplardan biri Merzifonlu Kara Mustafa Paşa'nın kendi okuduğu Kuran-ı Kerim. Salih Şahin bu kitabı kitap fanusundan özenle çıkarıyor, bizlere gösteriyor. Altın varaklı Kuran-ı Kerim 1600'lü yıllardan kalma. İncelediğimiz bir başka kitapsa hukuk kitabı Tatarhaniye. 1553 yılında yazılmış olan fıkıh kitabı Tatarhaniye'yi şimdiye kadar 13 imam kullanmış. Hepsi de imzasını atmış.
HZ. ALİ'YE NİSPET EDİLEN KURAN-I KERİM
Kütüphanedeki en nadide eserlerden biri Hz. Ali'nin yazdığı düşünülen Kuran-ı Kerim. Daha doğrusu envantere bu şekilde kaydedilmiş. Yapılan araştırmalara göre ceylan derisi üzerine yazılan Kuran-ı Kerim'in en az bin, bin 200 yıllık olduğu ama Hz. Ali'den sonraki bir dönemde yazıldığı tespit edilmiş. Şahin "Yine de kütüphanemizde Hz. Ali'ye nispet edilen bir Kuran-ı Kerim'in olması gurur verici" diyor.
?BİNA DA 500 YILLIK
Beyazıt Yazma Eserler Kütüphanesi'nin bulunduğu bina, aslında 1506'da Beyazıt Camii'nin imarethanesi olarak inşa edilmiş. 1884'de kadar da imarethane olarak kullanılmış. 2. Abdülhamit'in Osmanlı'da başlattığı kütüphaneler seferberliği sırasında devletin ilk resmi kütüphanesi Beyazıt Kütüphanesi de burada kuruluyor. 2010 yılına gelindiğindeyse Türkiye'deki kütüphanelerde bulunan nadide yazma eserlerin daha özel ortamlarda korunması için ayrı bir yapılanmaya gidiliyor ve Kültür Bakanlığı'na bağlı Türkiye Yazma Eserler Başkanlığı kuruluyor. Böylece devlet kütüphanelerindeki nadide yazma eserler bu kuruma bağlı kütüphanelere devroluyor. 1999 depreminde kısmı hasar gören yapıda güçlendirme çalışmaları yapılıp restore edildikten sonra 2014'te Beyazıt Yazma Eserler Kütüphanesi açılıyor.
