Melek yatırımcı, bir girişimcinin henüz başlangıç düzeyinde olan ve para yatırılması ciddi risk taşıyan yenilikçi ve fark yaratan fikrine finansal destek veren ve aynı zamanda iş planlarının hazırlanması gibi konularda ona danışmanlık yapan kişiyi ifade ediyor. Onlara melek denmesinin sebebi ise yatırım yaptıkları şirketlerin diğer yatırımcılar tarafından yeterli seviyede görülmemesi.
Ayrıca Sullivan Mary K ve Alex Miller'ın "Segmenting the Informal Venture Capital Market: Economic, Hedonistic ve Altruistic Investors" adlı çalışması da melek yatırımcıların her zaman kendi refah seviyelerini yükseltmek amacıyla hareket etmediklerini, başkalarının acılarını düşündüklerinden yahut hedonist yaklaşımlarından dolayı da yatırım yaptıklarını ortaya koyuyor.
Bu tip yatırımcılar, girişimciye kanı ısınmak, onun başarılı olacağını hissetmek gibi kıstaslarla daha duygusal karar verebiliyorlar. Kurumsal mantıkla hareket etmediklerinden daha hızlı karar alabiliyorlar. Girişimciliğe özendirerek daha yolun başındaki girişimciyi bir anlamda eğitiyor ve başarılı olma şansını arttırıyorlar.
Hedef 2 bin melek yatırımcı
ABD'de bilişim sektörünün kalbi Silikon Vadisi'ndeki pek çok "başlama aşamasındaki" girişim (start-up), üniversite kafelerinde proje geliştiren öğrencilerin yenilikçi fikirlerini beğenip, onlara destek olan melek yatırımcılar sayesinde kuruldu. Bunun belki de en görünen örneği Facebook ve onun kurucusu olan Mark Zuckerberg.
Türkiye'deki melek yatırımcılardan Verizon, BT, Telia, Deutsche Telekom, Global Crossing, Qwest ve UPC şirketlerinin değişik kıtalardaki elektro-optik ağ altyapılarının kurulumlarını üstlenen ve şimdi de telekomünikasyon, yenilenebilir enerji ve şirket yapılandırma danışmanı olarak çalışan Doğan Taşkent.
Taşkent "Türkiye'de daha kimse fikre para yatırmıyor. Ya şanslı evlatlarsınızdır; babadan eviniz, arsanız vardır; işe girişirsiniz. Değilseniz şansınız yok çünkü borç alamıyorsunuz. Hadi diyelim borç aldınız… O borcu karşılayamazsınız, o zaman da bu tip işleri zaten başından kaybediyorsunuz. Melek yatırımcılar girişimcilerin kurdukları şirketlere bu parayı öz sermaye diye koydukları için bu riski üstlerine alıyorlar" diyor.
Bir yatırım onları kesmez bir, iki, üç, dört…
3P Global Consorstium'un Kurucu Ortağı ve Yönetim Kurulu Üyesi olan, Genç Yönetici ve İş Adamları Derneği'nde iki dönem başkan yardımcılığı yapan Necip Uludağ ise şöyle diyor: "Bir melek yatırımcıya baktığınız zaman devamlı fırsat aramaktadır. Farklı toplantılarda, etkinliklerde görürsünüz onları. Tek bir şirkete değil, birçok şirkete yatırım yapar. Bunlardan ciddi bir kısmının da başarıya ulaşmayacağının farkındadır. Bu kişilerin çok noktaya hareket ettiğini görürsünüz, bir yatırımla durmaz onlar; bir, iki, üç, dört…"
Taşkent, 2000'lerden önce melek yatırımcıların ortaya çıkmamasını 10 yıl öncesine kadar Türkiye'de hüküm süren enflasyon ekonomisine bağlıyor birinci planda: "Çünkü insanlar böyle bir ekonomide paradan para kazanıyordu. Şirketlerin bilançolarına baktığımız zaman da yaptığı iş dışında kazandığı gelir normal yaptığı işten kazandığından daha fazlaydı. İyi iş yapmaktan para kazanılmıyordu." İkinci olarak da Temmuz ayında yürürlüğe giren yeni Türk Ticaret Kanunu ile birlikte hukuki mevzuatın buna uygun bir zemin hazırlamaya başladığını vurguluyor.
"Aslında teşvik olmamalı, meslek liselerine ağırlık verilmeli" Burada teşvik sistemi devreye giriyor. Taşkent aslında bir teşvik sisteminin olmaması gerektiğini, bu tip başlangıç şirketlerinin büyümesi için sağlıklı bir ekosistemin kurulmasının zaruri olduğunu ve burada da özellikle meslek liselerine ağırlık verilmesinin doğru olacağını söylüyor. Çünkü meslek liselerinden çıkanlar piyasayı biliyorlar ve ayakları yere sağlam basan projeler sunabiliyorlar.
Gülsüm Çıracı MG Danışmanlık, İstanbul Melek Yatırımcı Merkezi kurucu ortağı, Girişimcilik Derneği Yönetim Kurulu Başkanı.
