Güneydoğu Asya devleti Doğu Timor'un ismini çatışma görüntülerinin yer aldığı televizyon haberlerinden hatırlarsınız. Bu çatışmaların nedeni, eski bir Portekiz sömürgesi olan küçük Pasifik adası Timor-Leste'de 1999'daki referandumla bağımsızlığa "evet" demeden önce 24 yıl süren isyandı. Gusmao'nun yürüttüğü Fretilin hareketi, Endonezya yönetimi altındaki adanın bağımsızlığını istiyordu. Gusmao beş yılını hapiste geçirirken küçücük adada yaşayan yüz binlerce kişi de hayatını kaybetti. Gusmao'ya ilham vermekle kalmayan, hareketini parmaklıkların arkasından yürütmesine yardımcı olansa adanın güneyindeki komşusu Avustralya'dan Gusmao için gelen Sword'dan başkası değildi.
Aşk hikayelerini anlatan, geçtiğimiz günlerde prömiyeri New York'taki Tribeca Film Festivali'nde yapılan "Alias Ruby Blade" isimli belgesel film, çiftin aşk hikayesini insanlarla paylaşmakla kalmıyor, "Aşk bu… Kimi, nerede bulacağı bilinmez" sözünü doğruluyor.
Melbourne doğumlu Sword, 1992'de, yani 26 yaşındayken Cakarta'ya İngilizce öğretmenliği yapmak için gitti. Ancak o dönem Endonezya'da yaşananlar, onu insan hakları aktivisti ve Doğu Timor için insani yardım kampanyalarına destek çıkan heyecanlı bir kadın haline getirdi. Gusmao ile ilk görüşmesi, o 1993'te cezaevine girmeden once, 1992'de İngilizce dersleri vermek üzere gerçekleşti.
Gusmao, 1993'te önce ölüm cezasına çarptırıldı, ardından cezası 20 yıl hapse dönüştürüldü. Sword'un Gusmao ile cezaevindeki ilk ve tek görüşmesiyse Aralık 1994'te Cakarta Cezaevi'nde oldu . Bu tek görüşme, Sword'un dışarıdan sağladığı destekle birleşti ve ikisi kendilerini mektuplarla yürüyen bir aşkın içinde buldu. "Önce duygularımdan pek emin olamadım. Ona karizmatik bir lider olduğu için mi duygu besliyordum, yoksa duygularım gerçek miydi, karar veremedim.
Ama onunla bağ kurmamı sağlayan ve aşkı uzun süreli bir ilişkiye dönüştüren şey ortak bir tutkumuzun olmasıydı. O tutku, Doğu Timor halkının bağımsız olmasıydı" diyen Sword, duygularından emin olduktan sonra Gusmao'nun hareketine destek vermeye başladı. "Ruby Blade" takma ismiyle sevgilisine mektuplar gönderdi. Gusmao ile iletişimde olan kimsenin kimliğini açıklamadığını belirten Sword, "Ben gerçek soy ismim Sword'a (Kılıç) yakın bir isim olan Blade'i (Bıçak) seçtim. Ruby ise Agathie Christie romanlarında geçen bir isim gibi geliyordu kulağa. Ayrıca çok da romantik bir isimdi" diyerek Gusmao'ya defalarca mektup yazdığını söylüyor.
1998'de Endonezya'daki Suharto rejiminin düşmesiyle birlikte Gusmao da cezaevinden salınarak ev hapsine geçti. Yıllarca demir parmaklıkların ardında yaşanan aşk, 2000'de çiftin evlenmesiyle mutlu sona erişti.
1999'daki referandumun bağımsızlık kararı çıkan Doğu Timor, Portekizce Timor-Leste ismini aldıktan sonra 2002'de ilk seçimleri düzenledi. Gusmao ilk devlet başkanı, Sword ise ilk first leydi oldu. 2007'ye kadar başkanlık yapan Gusmao, Ağustos 2007'den bu yanaysa başbakanlık görevini yürütüyor.
ŞULE GÜNER/ AKTÜEL
