Karşılıksız çekte hapis uygulaması Şubat 2012 itibariyle kalktı. Böylece Yargıtay'da onama aşamasında olan 240 bin dosya nedeniyle yüz binlerce firma sahibi hapse girmekten kurtuldu. Avukatlar hapis uygulamasını, çekini ödemeyenler için önemli bir yaptırım olarak görüyordu. Hapis korkusu kalktı karşılıksız çek deyim yerindeyse patladı. 2012 öncesi 50 bin olan aylık ortalama karşılıksız çek adedi, 2012'nin ikinci yarısıyla birlikte 80-85 binlere tırmandı. Geçen yılın tamamında karşılıksız çek sayısı yüzde 52 arttı ve 904 bin adedi aştı. Daha da önemlisi fotokopiyle çoğaltılarak piyasaya dağıtılan sahte çekler arttı. Sahte çek ayrı bir yazı konusu…
Çek Sorgulanabilir
Karşılıksız çekle ilgili Kredi Kayıt Bürosu'nun bir sorgulama sistemi var. Eğer bir firmanın sahibi eğer onay verirse üçüncü kişiler o firmanın kredi risk raporunu ve çek raporunu görebiliyor. Sistem şöyle işliyor. Diyelim ki A firması B firmasından bir mal aldı ve karşılığını çekle ödeyecek. B Firması Kredi Kayıt Bürosu'nun internet sitesi www.kkb.org.tr'den sorgulama yapmak için başvuruyor. Bu başvuruyla birlikte çekin sahibi A firmasının ilgili telefonuna "Çekiniz B firması tarafından sorgulanmak isteniyor izin veriyor musunuz" şeklinde bir kısa mesaj geliyor.
A Firmasının yetkilisi onay verirse daha önce ibrazında ödenmeyen, çekin arkasını yazıp ödenmeyen ve son ödenmeyenin ne zaman olduğuna ilişkin bilgiler B firmasına iletiliyor. Ancak burada eksik bir nokta vardı. Diyelim ki firmanın çeki imzalamaya yetkili iki kişisi var. Biri imzaladı diğerinin çekte imzası yok. Firmanın sorumluluğu olmuyordu. Bir başka deyişle çek karşılıksız çıkarsa ödemesi için firmaya gidilemiyor. Orada firmanın insafına kalıyorsunuz.
Özellikle Anadolu esnafı için işler güvene dayalı gittiğini hepimiz biliyoruz. Karşınızdaki firmaya "Çeki imzalamaya yetkili kaç kişi var, imza sirkülerinizi alabilir miyim" diyen/diyebilen pek az. Utana sıkıla bir kez imza sirkülerini istese bile yeni bir çek olduğunda ikinci kez istemeye yüzü varmıyor. Oysa firma bu arada imza yetkililerini bir dakikada değiştirebilir. Bu da sistemin istismara açık en önemli noktalarından biriydi. Şimdi bu sorun kalkıyor.
Türkiye Odalar Borsalar Birliği ile KKB'nin yaptığı işbirliğiyle şirketler bağlı bulunduğu sanayi/ticaret odalarına giderek bir kereye mahsus kayıt yaptırarak çek alacağı firmanın imza yetkililerini anında öğrenebilecek. Üstelik bunun için her seferinde odaya gitmesi gerekmeyecek. Verilecek yetkiyle imza sirkülerindeki değişiklikleri sorgulama yaptığında görebilecek. Bu basit gibi görünebilir ancak inanın birçok firmayı dolandırılmaktan, batmaktan, zarar etmekten, mahkemelere gitmekten kurtaracak. Konuyla ilgili açıklamayı bugünlerde ekonomi yönetiminin büyük bir basın toplantısıyla duyurması beklendiği de kulağıma gelen bilgiler arasında.
Tarık YILMAZ
